Na podstawie art. 15 ustawy z dnia 22 stycznia 2004 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina (Dz. U. Nr 34, poz. 292, Nr 96, poz. 959 i Nr 173, poz. 1808) zarządza się, co następuje:

§ 1.[Czynności technologiczne stosowane w procesie produkcji fermentowanych napojów winiarskich] W procesie produkcji fermentowanych napojów winiarskich stosuje się jedną lub kilka z następujących czynności technologicznych:

1) napowietrzanie;

2) dodawanie czystego tlenu;

3) barbotaż przy użyciu argonu albo azotu;

4) obróbkę termiczną;

5) odwirowywanie oraz filtrację dokonywaną przy użyciu ziemi okrzemkowej, celulozy lub innego obojętnego czynnika filtrującego, albo bez jego użycia, pod warunkiem, że w wyrobie gotowym po filtracji nie pozostaną resztki czynnika filtrującego;

6) sulfitację albo desulfitację dokonywaną metodami fizycznymi;

7) obróbkę węglem drzewnym;

8) oczyszczanie;

9) zakwaszanie albo odkwaszanie;

10) leżakowanie lub stabilizację;

11) kupażowanie;

12) dosładzanie;

13) barwienie;

14) aromatyzację;

15) nasycanie ditlenkiem węgla;

16) usuwanie alkoholu metodami fizycznymi;

17) rozlew.

§ 2.[Soki stosowane do sporządzania nastawów na fermentowane napoje winiarskie] 1. Do sporządzania nastawów na fermentowane napoje winiarskie stosuje się:

1) soki surowe otrzymywane w wyniku tłoczenia owoców z jednego gatunku, całych lub rozdrobnionych, o rzeczywistym stężeniu alkoholu nie wyższym niż 1 % objętościowy lub

2) soki owocowe o rzeczywistym stężeniu alkoholu nie wyższym niż 1 % objętościowy, lub

3) soki owocowe zagęszczone.

2. Soki owocowe lub soki owocowe zagęszczone przy sporządzaniu nastawów mogą być rozcieńczane wodą w takiej ilości, aby nie nastąpiło przekroczenie minimalnej zawartości ekstraktu ogólnego dla danego soku surowego, która jest określona w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

3. Soki surowe, soki owocowe i soki owocowe zagęszczone nie mogą być dosładzane ani zakwaszane. Soki te mogą być utrwalane sposobem fizycznym lub przez dodanie bezwodnika kwasu siarkawego.

4. Rodzaje soków surowych używanych do sporządzania nastawów na fermentowane napoje winiarskie oraz minimalna zawartość ekstraktu ogólnego w tych sokach oznaczana refraktometrycznie są określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

§ 3.[Substancje stosowane do nastawów fermentowanych napojów winiarskich] Do nastawów fermentowanych napojów winiarskich stosuje się jedną lub kilka z następujących substancji:

1) bentonit;

2) celulozę;

3) chlorek magnezu;

4) chlorowodorek tiaminy w ilości nieprzekraczającej 0,6 miligrama na litr, w przeliczeniu na tiaminę;

5) ditlenek siarki;

6) enzymy amylolityczne;

7) enzymy pektynolityczne;

8) fosforan amonu lub ortofosforan dwuamonu w ilości nieprzekraczającej 0,4 grama na litr;

9) kaolin;

10) kwas cytrynowy;

11) kwas jabłkowy;

12) kwas winowy L(+);

13) pirosiarczyn sodu;

14) preparaty uzyskane ze ścian komórkowych drożdży w ilości nieprzekraczającej 40 gramów na hektolitr;

15) siarczan amonu lub dwusiarczan amonu w ilości nieprzekraczającej 0,3 grama na litr;

16) siarczyn sodu;

17) siarczyn wapnia;

18) wodorosiarczyn potasu lub pirosiarczyn potasu;

19) wodorosiarczyn sodu;

20) wodorosiarczyn wapnia.

§ 4.[Substancje stosowane w procesie oczyszczania fermentowanych napojów winiarskich] 1. W procesie oczyszczania fermentowanych napojów winiarskich stosuje się jedną lub kilka z następujących substancji:

1) albuminę jaja kurzego lub albuminę mleka;

2) bentonit;

3) chitosan;

4) ditlenek krzemu w postaci żelu lub układu koloidalnego;

5) enzymy amylolityczne;

6) enzymy pektynolityczne;

7) fityniany;

8) kaolin;

9) karuk;

10) kazeinę lub kazeinian potasu;

11) poliwinylopolipirolidon (PVPP) w ilości nieprzekraczającej 80 gramów na hektolitr;

12) taninę;

13) węgiel drzewny;

14) żelatynę spożywczą;

15) żelazocyjanek potasu.

2. Fermentowany napój winiarski po oczyszczeniu żelazocyjankiem potasu zawiera śladowe ilości żelaza i nie może zawierać cyjanków.

§ 5.[Substancje stosowane w procesie zakwaszania albo odkwaszania fermentowanych napojów winiarskich] 1. W procesie zakwaszania albo odkwaszania fermentowanych napojów winiarskich stosuje się jedną lub kilka z następujących substancji:

1) kwas cytrynowy;

2) kwas jabłkowy;

3) kwas mlekowy;

4) kwas winowy L(+);

5) węglan wapnia.

2. W procesie odkwaszania fermentowanych napojów winiarskich dopuszcza się zastosowanie bakterii fermentacji mlekowej.

§ 6.[Substancje stosowane w trakcie leżakowania lub stabilizacji fermentowanych napojów winiarskich] W trakcie leżakowania lub stabilizacji fermentowanych napojów winiarskich stosuje się jedną lub kilka z następujących substancji:

1) argon lub azot;

2) betaglukanazę;

3) ditlenek siarki;

4) ditlenek węgla;

5) kwas cytrynowy;

6) kwas winowy racemiczny;

7) lizozym;

8) pirosiarczyn sodu;

9) siarczan miedzi;

10) siarczyn sodu;

11) siarczyn wapnia;

12) sole srebra;

13) taninę;

14) wiórki z drewna drzew liściastych;

15) wodorosiarczyn sodu;

16) wodorosiarczyn wapnia.

§ 7.[Aromatyzacja dokonywana w produkcji miodów pitnych] Aromatyzacji w procesie produkcji miodów pitnych dokonuje się:

1) alkoholowym wyciągiem ziół i przypraw korzennych lub

2) przez gotowanie brzeczki z ziołami i przyprawami korzennymi (sycenie brzeczki), lub

3) wyciągiem ziołowo-korzennym sporządzonym na miodzie pitnym.

§ 8.[Substancje stosowane przed dokonaniem rozlewu fermentowanych napojów winiarskich lub w jego trakcie] Przed dokonaniem rozlewu fermentowanych napojów winiarskich lub w jego trakcie stosuje się jedną lub kilka z następujących substancji:

1) ditlenek siarki;

2) ditlenek węgla;

3) gumę arabską;

4) kwas askorbinowy;

5) kwas metawinowy;

6) kwas sorbowy;

7) pektynę;

8) pirosiarczyn potasu;

9) pirosiarczyn sodu;

10) siarczyn sodu;

11) siarczyn wapnia;

12) sorbinian potasu;

13) sorbinian wapnia;

14) wodorosiarczyn potasu;

15) wodorosiarczyn sodu;

16) wodorosiarczyn wapnia.

§ 10.[Dopuszczalność stosowania innych metod analizy] Analizę fermentowanych napojów winiarskich do celów urzędowej kontroli pod względem jakości handlowej można przeprowadzać metodami innymi niż określone w rozporządzeniu, jeżeli stosowanie innych metod zapewnia porównywalną powtarzalność i odtwarzalność wyników analiz, z tym że za ostateczny uznaje się wynik analizy przeprowadzonej metodą określoną w rozporządzeniu.

§ 11.[Przepisy uchylone] Tracą moc:

1) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 maja 2003 r. w sprawie metod analiz wyrobów winiarskich do celów urzędowej kontroli pod względem jakości handlowej (Dz. U. Nr 126, poz. 1173);

2) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 lutego 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu produkcji fermentowanych napojów winiarskich (Dz. U. Nr 29, poz. 244).

§ 12.[Wejście w życie] Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Załączniki do rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z dnia 2 maja 2005 r. (poz. 748)

Załącznik nr 1

RODZAJE SOKÓW SUROWYCH UŻYWANYCH DO SPORZĄDZANIA NASTAWÓW NA FERMENTOWANE NAPOJE WINIARSKIE ORAZ MINIMALNA ZAWARTOŚĆ EKSTRAKTU OGÓLNEGO W TYCH SOKACH OZNACZANA REFRAKTOMETRYCZNIE

Załącznik nr 2

OZNACZENIE GĘSTOŚCI W TEMPERATURZE 20 °C

Załącznik nr 3

OZNACZENIE ZAWARTOŚCI ALKOHOLU W PROCENTACH OBJĘTOŚCIOWYCH

Załącznik nr 4

OZNACZENIE ZAWARTOŚCI EKSTRAKTU OGÓLNEGO

Ekstrakt ogólny jest to zawartość wszystkich substancji nielotnych.

Ekstrakt bezcukrowy jest to różnica pomiędzy ekstraktem ogólnym a zawartością cukrów redukujących i sacharozy.

Zawartość ekstraktu wyraża się w g/l z dokładnością, do ą0,5 g.

1. Wykonanie oznaczania

Zawartość ekstraktu ogólnego oblicza się na podstawie gęstości fermentowanego napoju winiarskiego pozbawionego alkoholu.

Zawartości ekstraktu ogólnego w gramach na litr są podane w tabeli niniejszego załącznika.

2. Obliczanie wyniku

Gęstość względną (d₁) fermentowanego napoju winiarskiego pozbawionego alkoholu oblicza się według wzoru:

d₁ = d_v - d_a + 1,000,

gdzie:

d_v – oznacza gęstość względną fermentowanego napoju winiarskiego w temperaturze 20 °C (z poprawką na kwasowość lotną),

d_v =

– 0,0000086 kwasowości lotnej wyrażonej w miligramorównoważnikach na litr.

d_a – oznacza gęstość w temperaturze 20 °C mieszaniny wodno-alkoholowej o tej samej zawartości alkoholu co fermentowany napój winiarski.

d_v można obliczać również na podstawie gęstości w temperaturze 20 °C fermentowanego napoju winiarskiego (ρ_v) i mieszaniny wodno-alkoholowej ρ_a) o tej samej zawartości alkoholu według wzoru:

d_v = 1,0018 (ρ_v - ρ_a) + 1,000, gdzie są wyjaśnione ρ_v i ρ_a,

gdzie współczynnik 1,0018 zaokrągla się do jedności, gdy wartość ρ_v jest mniejsza od 1,05, co ma miejsce w większości przypadków.

Do obliczenia zawartości ekstraktu ogólnego w g/l na podstawie gęstości względnej d₁ fermentowanego napoju winiarskiego pozbawionego alkoholu lub na podstawie ciężaru właściwego

fermentowanego napoju winiarskiego stosuje się wartości określone w tabeli niniejszego załącznika.

Zawartość ekstraktu ogólnego ustala się w g/l z dokładnością do jednego miejsca po przecinku.

TABELA
Obliczanie zawartości ekstraktu ogólnego w g/l

Załącznik nr 5

OZNACZENIE ZAWARTOŚCI CUKRÓW REDUKUJĄCYCH ORAZ CUKRÓW REDUKUJĄCYCH PO INWERSJI

Część I. Oznaczanie zawartości cukrów redukujących oraz cukrów redukujących po inwersji w fermentowanych napojach winiarskich innych niż miody pitne (metoda Luff-Schoorla)

Metoda ilościowego oznaczania cukrów redukujących i cukrów redukujących po inwersji w fermentowanych napojach winiarskich polega na redukcji soli miedziowej przez cukry redukujące.

Cukry redukujące – cukry zawierające wolne grupy karbonylowe zdolne do redukcji alkalicznych roztworów soli miedziowych.

Cukry redukujące po inwersji – suma cukrów redukujących i cukrów redukujących powstałych w wyniku hydrolizy kwasowej (inwersji).

Sacharoza – różnica cukrów redukujących po inwersji i cukrów redukujących przeliczona na zawartość sacharozy.

1. Przygotowanie próbki do analizy

1) próbkę pobiera się z fermentowanego napoju winiarskiego o temperaturze 20 °C ą2 °C;

2) w przypadku fermentowanych napojów winiarskich musujących lub musujących gazowanych z próbki należy usunąć ditlenek węgla przez silne, kilkukrotne wytrząsanie w kolbie lub przez umieszczenie kolby w łaźni ultradźwiękowej. Następnie zawartość kolby przefiltrowuje się przez karbowany sączek;

3) w przypadku obecności osadu lub zmętnienia fermentowanego napoju winiarskiego pobraną próbkę przesącza się przez karbowany sączek lub odwirowuje;

4) przy oznaczaniu cukrów redukujących lub cukrów redukujących po inwersji, pobrany do analizy fermentowany napój winiarski rozcieńcza się, tak aby zawartość cukru w badanym roztworze wynosiła nie więcej niż 2,4 g/l.

2. Przygotowanie roztworu cukru

Odczynniki

1) kwas chlorowodorowy (HCI), roztwór stężony, (d = 1,19 g/ml);

2) oranż metylowy;

3) roztwór octanu ołowiu(ll) przygotowany w następujący sposób: 200 g tlenku ołowiu (PbO) rozciera się w moździerzu z 600 g octanu ołowiu 3-wodnego Pb(CH₃COOH)₂ * 3H₂0. Po dokładnym wymieszaniu całość przenosi się do zlewki o pojemności 1 000 ml, dodaje ok. 100 ml wody destylowanej i podgrzewa na łaźni wodnej aż do uzyskania biało-czerwonawej masy. Następnie uzyskaną masę przenosi się do zlewki o pojemności większej niż 2 000 ml, dodaje się 1 900 ml wody destylowanej i po dokładnym wymieszaniu pozostawia roztwór do odstania zawiesiny. Następnie dekantuje się płyn do szklanej butelki z korkiem na szlif;

4) siarczan sodu (Na₂SO₄), roztwór o stężeniu 200 g/l;

5) wodorotlenek sodu (NaOH), roztwór o stężeniu c(NaOH) = 1 mol/l i roztwór o stężeniu 200 g/l.

Aparatura i sprzęt

1) kolby miarowe o pojemności 100, 250, 500 i 1 000 ml;

2) łaźnia wodna;

3) minutnik;

4) moździerz;

5) parownice;

6) pipety o pojemności 5, 10, 20, 25, 50 i 100 ml;

7) termometr rtęciowy o zakresie pomiaru temperatury od 0 C do 100 C;

8) zlewki szklane o pojemności 1 000 ml;

9) zlewki szklane o pojemności większej niż 2 000 ml.

Usuwanie związków lotnych i klarowanie próbki

Aby usunąć związki lotne, wlewa się 25 ml próbki do parownicy, zobojętnia się wodorotlenkiem sodu o stężeniu c(NaOH) = 1 mol/l wobec papierka lakmusowego. Następnie odparowuje na łaźni wodnej do uzyskania około połowy poprzedniej objętości. Przenosi ilościowo do kolby miarowej o pojemności 100 ml, popłukując cały czas parownicę wodą destylowaną (łączna ilość użytej wody destylowanej wynosi około 50 ml). W celu sklarowania próbki dodaje się 2,5 ml roztworu octanu ołowiu (II) i dokładnie miesza. Następnie dodaje się 10 ml siarczanu sodu (kroplami), uzupełnia kolbę wodą destylowaną do uzyskania 100 ml. Po wymieszaniu odstawia się na 30 minut. Następnie zawartość kolby przesącza się przez sączek karbowany, a uzyskany przesącz używa się do oznaczania cukrów redukujących lub cukrów redukujących po inwersji.

Hydroliza kwasowa (inwersja)

W zależności od zastosowanego rozcieńczenia pobiera się przesącz uzyskany po sklarowaniu próbki i przenosi do kolby miarowej o pojemności 100, 200, 250 albo 500 ml. Następnie dodaje się wodę destylowaną w taki sposób, aby na każde 5 ml kwasu chlorowodorowego łączna objętość pobranego przesączu i dodanej wody destylowanej wynosiła 75 ml. Do kolby wkłada się termometr rtęciowy, tak aby przez cały czas był zanurzony w próbce. Kolbę wraz z termometrem umieszcza się w łaźni wodnej, podgrzewa do temperatury od 68 do 70°C i utrzymuje w tej temperaturze przez 5 minut. Następnie próbkę w kolbie szybko schładza się do temperatury 20 C, wyjmuje termometr, dokładnie opłukując go wodą destylowaną. Do kolby ostrożnie dodaje się od 1 do 2 kropli oranżu metylowego (zobojętnia się roztworem wodorotlenku sodu o stężeniu 200 g/l) do momentu pojawienia się barwy żółtej (świadczącej o odczynie słabo alkalicznym), a następnie dopełnia użytą kolbkę wodą destylowaną w zależności od jej pojemności do 100, 200, 250 albo 500 ml.

W przypadku próbek niewymagających klarowania lub próbek, w których oznacza się tylko cukry redukujące, pobiera się od 10 do 50 ml fermentowanego napoju winiarskiego (w zależności od koniecznego rozcieńczenia) do kolby miarowej o pojemności 100, 200, 250 albo 500 ml i dopełnia wodą destylowaną w zależności od jej pojemności do 100, 200, 250 albo 500 ml.

3. Wykonanie oznaczenia

Metoda oznaczenia polega na redukcji soli miedzi (II) roztworem cukru, a następnie jodometrycznym oznaczeniu miedzi.

Odczynniki:

1) roztwór Luff-Schoorla (zasadowy roztwór soli miedziowej); przygotowuje się trzy roztwory:

a) 25 g krystalicznego siarczanu miedzi(ll) pięciowodnego (CuSO₄ * 5H₂O) rozpuszczonego w 100 ml wody destylowanej,

b) 388 g krystalicznego węglanu sodu dziesięciowodnego (Na₂CO₃ * 10H₂O) lub 143,74 g bezwodnego węglanu sodu (Na₂CO₃) rozpuszczonego w 350 ml wody destylowanej o temperaturze 40 C,

c) 50 g kwasu cytrynowego (C₆H₈O₇ * H₂0) rozpuszczonego w 50 ml wody destylowanej;

roztwory węglanu sodu i kwasu cytrynowego ostrożnie miesza się ze sobą w kolbie miarowej o pojemności 1 000 ml, dodaje roztwór siarczanu miedzi(ll), a następnie miesza i dopełnia wodą destylowaną do 1 000 ml. Po kilku dniach ciecz o barwie ciemnoniebieskiej należy przesączyć;

2) roztwór jodku potasu (KJ) o stężeniu 300 g/l;

3) roztwór 25 % kwasu siarkowego (VI) (H₂SO₄);

4) roztwór skrobi rozpuszczalnej o stężeniu 5 g/l;

5) roztwór mianowany tiosiarczanu sodu o stężeniu c(Na₂S₂O₃) = 0,1 mol/l.

Aparatura i sprzęt

1) biurety o pojemności 50 ml z podziałką elementarną o dokładności nie mniejszej niż 0,1 ml;

2) chłodnice Liebiega z korkiem gumowym;

3) kolby miarowe o pojemności 1 000 ml;

4) kolby stożkowe o pojemności 300 ml;

5) lejki szklane;

6) pipety jednomiarowe o pojemności 2, 10 i 25 ml.

Oznaczenie próbki fermentowanego napoju winiarskiego (próbki właściwej)

Do kolby stożkowej o pojemności 300 ml wlewa się pipetą 25 ml roztworu Luff-Schoorla i 25 ml roztworu cukru (przygotowanego zgodnie z ust. 2 „Przygotowanie roztworu cukru”), a następnie dodaje się kilka perełek szklanych albo odłamków porcelany lub pumeksu. Na kolbę nakłada się chłodnicę zwrotną i ogrzewa. Zawartość kolby należy doprowadzić do wrzenia w ciągu 2 minut i utrzymywać w tym stanie dokładnie przez 10 minut. Następnie kolbę należy szybko schłodzić w strumieniu zimnej wody. Do ochłodzonego roztworu dodaje się 10 ml roztworu jodku potasu i bardzo ostrożnie (z powodu silnego pienienia się roztworu) dodaje się 25 ml roztworu kwasu siarkowego. Wydzielony jod miareczkuje się roztworem tiosiarczanu sodu do momentu pojawienia się żółtego zabarwienia. Następnie dodaje się 2 ml roztworu skrobi i dalej miareczkuje się tym samym roztworem tiosiarczanu sodu do uzyskania zmiany barwy z niebieskiej na kremową.

Oznaczenie próbki ślepej

Równocześnie z oznaczaniem próbki właściwej wykonuje się oznaczenie próbki ślepej. W tym celu do oznaczenia próbki ślepej zamiast próbki fermentowanego napoju winiarskiego pobiera się 25 ml wody destylowanej. Oznaczenie próbki ślepej przeprowadza się dokładnie w taki sam sposób jak oznaczenie próbki właściwej.

4. Obliczanie wyniku oznaczenia

Ilość cukrów w miligramach zawarta w próbce w przeliczeniu na cukier inwertowany podana w tabeli do niniejszego załącznika jest funkcją ilości (n' - n) ml zużytego tiosiarczanu sodu,

gdzie:

n – oznacza ilość ml zużytego tiosiarczanu sodu w próbce badanej,

n' – oznacza ilość ml tiosiarczanu sodu zużytego w próbie ślepej.

Obliczenie zawartości cukrów redukujących lub cukrów redukujących po inwersji w gramach na litr fermentowanego napoju winiarskiego, wyrażoną jako cukier inwertowany, wykonuje się stosując następujący wzór:

gdzie:

C	– oznacza masę cukru inwertowanego odczytaną z tabeli do niniejszego załącznika (wyrażoną w miligramach),
A	– oznacza stopień rozcieńczenia fermentowanego napoju winiarskiego,
B	– oznacza stopień rozcieńczenia badanej próbki,
1 000	– oznacza współczynnik do przeliczenia mas cukru inwertowanego z miligramów na gramy.

5. Obliczanie zawartości sacharozy

Zawartość sacharozy (Y) w gramach na litr oblicza się, stosując następujący wzór:

Y = 0,95 (C_i - C_r),

gdzie:

C_i – oznacza zawartość cukrów redukujących po inwersji, w gramach na litr,

C_r – oznacza zawartość cukrów redukujących, w gramach na litr.

6. Wyrażanie wyniku oznaczenia

Wynikiem oznaczenia jest średnia arytmetyczna dwóch równoległych oznaczeń, między którymi różnica nie powinna być większa niż:

1) 5 % dla fermentowanych napojów winiarskich o zawartości cukrów do 50 g/l;

2) 2 % dla fermentowanych napojów winiarskich o zawartości cukrów 50 g/l lub wyższej.

Wynik podaje się z dokładnością do 0,5 g/l.

TABELA

Zużycie tiosiarczanu i odpowiadające mu ilości cukru w metodzie Luff-Schoorla

Część II. Oznaczanie zawartości cukrów redukujących oraz cukrów redukujących po inwersji w miodach pitnych (metoda Lane-Eynona)

Metoda Lane-Eynona polega na bezpośrednim miareczkowaniu określonej ilości soli miedziowej badanym roztworem cukru wobec błękitu metylenowego jako wskaźnika końca reakcji.

Cukry bezpośrednio redukujące – suma zawartych w miodzie pitnym cukrów zawierających wolne grupy karbonylowe, redukujące zasadowe roztwory soli miedziowych.

Cukry redukujące po inwersji – suma cukrów bezpośrednio redukujących zawartych w miodzie pitnym i cukrów redukujących wytworzonych w procesie hydrolizy kwasowej (inwersji).

Sacharoza – różnica zawartych w miodzie pitnym cukrów redukujących po inwersji i cukrów bezpośrednio redukujących.

1. Aparatura i sprzęt

1) biureta szklana do miareczkowania na gorąco o dokładności co najmniej 0,1 ml;

2) cylindry pomiarowe o pojemności 50 i 100 ml;

3) kolby pomiarowe o pojemności 100, 200, 250, 500 i 1 000 ml;

4) pipety o pojemności 1, 5, 10, 20, 25, 50 i 100 ml;

5) zlewki szklane laboratoryjne o pojemności 1 000 ml i powyżej 2 000 ml;

6) maszynka elektryczna umożliwiająca utrzymanie próbki w stanie wrzenia podczas miareczkowania;

7) pehametr o dokładności 0,01 jednostki;

8) waga analityczna umożliwiająca zważenie z dokładnością do 1 mg i odczyt do 0,1 mg;

9) łaźnia wodna;

10) termometr o zakresie pomiaru temperatury od 0 °C do 100 °C;

11) moździerz;

12) parownice dostosowane wielkością do otworów łaźni wodnej;

13) kolby stożkowe o pojemności 100 ml;

14) minutnik.

2. Odczynniki

1) kwas chlorowodorowy (HCI), roztwór stężony (d = 1,19 g/ml);

2) oranż metylowy;

3) octan ołowiu (II) Pb(CH₃COOH)₂ x 3H₂O, który sporządza się w następujący sposób: 200 g tlenku ołowiu (II) rozciera się w moździerzu z 600 g octanu ołowiu (II) trójwodnego Pb(CH₃COOH)₂ x 3H₂O. Mieszankę przenosi się do zlewki o pojemności 1 000 ml, dodaje 100 ml wody destylowanej i podgrzewa na łaźni wodnej do uzyskania biało-czerwonawej masy. Uzyskaną masę przenosi się do zlewki o pojemności większej niż 2 000 ml, dodaje 1 900 ml wody destylowanej, dokładnie miesza i po odstaniu się zawiesiny dekantuje się płyn do naczynia szklanego z korkiem na szlif;

4) siarczan sodowy (Na₂SO₄), roztwór o stężeniu 200 g/l;

5) wodorotlenek sodowy (NaOH), roztwór o stężeniu c(NaOH) = 1 mol/l i roztwór o stężeniu 200 g/l;

6) roztwór Fehlinga I, który sporządza się w następujący sposób: 69,28 g siarczanu miedziowego pięciowodnego (CuSO₄ x 5H₂O) rozpuszcza się w około 600 ml wody destylowanej w kolbie pomiarowej o pojemności 1 000 ml i uzupełnia objętość roztworu wodą destylowaną do kreski na kolbie. Sprawdza się stężenie uzyskanego roztworu. Sprawdzenie przeprowadza się w następujący sposób: odmierza się pipetą 10 ml roztworu Fehlinga I, dodaje 50 ml wody destylowanej, 1 ml roztworu kwasu siarkowego o stężeniu c(H₂SO₄) = 1 mol/l i 20 ml roztworu jodku potasowego o stężeniu 100 g/l. Całość miareczkuje się mianowanym roztworem tiosiarczanu sodowego o stężeniu c(Na₂S₂O₃) = 0,1 mol/l w obecności skrobi jako wskaźnika. Miareczkowanie kończy się, gdy zanika niebieska barwa. 1 ml mianowanego roztworu tiosiarczanu sodowego odpowiada 24,968 mg siarczanu miedziowego (CuSO₄ x 5H₂O). Badany roztwór Fehlinga I jest prawidłowy, jeżeli do miareczkowania zostanie zużyte 27,7 ml roztworu tiosiarczanu sodowego o stężeniu c(Na₂S₂O₃) = 0,1 mol/l.

W przypadku gdy podczas sprawdzenia zostanie zużyta inna objętość roztworu tiosiarczanu sodowego o stężeniu c(Na₂S₂O₃) = 0,1 mol/l niż 27,7 ml, postępuje się w następujący sposób:

Przygotowuje się roztwór Fehlinga III (5 ml roztworu Fehlinga I + 5 ml roztworu Fehlinga II), odmierza się dokładnie pipetą, miesza bezpośrednio przed użyciem. Następnie przeprowadza się sprawdzenie roztworu Fehlinga III (5 + 5): odważa się 0,6045 g, z dokładnością do 0,0002 g, czystej, zmielonej sacharozy, która została wysuszona przez 3 dni w eksykatorze. Odważkę sacharozy rozpuszcza się w niewielkiej ilości wody destylowanej i przenosi ilościowo do kolby pomiarowej o pojemności 250 ml, dodaje tyle wody, aby objętość roztworu w kolbie wynosiła około 50 ml, a następnie przeprowadza inwersję zgodnie z ust. 3 pkt 2 lit. c. Uzyskanym po inwersji roztworem wzorcowym cukrów miareczkuje się roztwór Fehlinga III (5 + 5), w sposób analogiczny do wykonywania oznaczeń zgodnie z ust. 3 pkt 4. Roztwór Fehlinga III jest dokładnie sporządzony, jeżeli do jego miareczkowania zostanie zużyte 20 ml przyrządzonego wzorcowego roztworu cukrów. Jeżeli do zmiareczkowania roztworu Fehlinga III (5 + 5) zużyto mniej lub więcej niż 20 ml roztworu wzorcowego cukrów, oblicza się poprawkę zgodnie z wzorem:

gdzie:

n – objętość wzorcowego roztworu cukrów zużytego do zmiareczkowania roztworu Fehlinga III (5 + 5), ml

Wielkość poprawki powinna mieścić się w granicach 0,9–1,1. Przez wartość mnoży się, w czasie wykonywania oznaczeń, liczbę ml roztworu cukrów badanych zużytych do zmiareczkowania roztworu Fehlinga III (5 + 5). Od ściśle określonej zawartości siarczanu miedziowego w roztworze Fehlinga I zależy prawidłowość wyników oznaczania.

W przypadku gdy wielkość poprawki nie mieści się w podanym zakresie, przygotowuje się nowy roztwór Fehlinga I.

Dopuszcza się stosowanie gotowego odczynnika Fehlinga I, który sprawdza się w ten sam sposób co odczynnik przygotowany we własnym zakresie;

7) roztwór Fehlinga II, który sporządza się w następujący sposób: 346,0 g winianu sodowo-potasowego czterowodnego (NaKH₄ x 4H₂O) rozpuszcza się w około 700 ml wody destylowanej w kolbie pomiarowej o pojemności 1 000 ml, dodaje się 100 g wodorotlenku sodowego (NaOH) rozpuszczonego w około 200 ml wody destylowanej i zawartość kolby dopełnia wodą destylowaną do kreski na kolbie.

Dopuszcza się stosowanie gotowego odczynnika Fehlinga II;

8) błękit metylenowy, roztwór o stężeniu 10 g/l

Jeśli w opisie metody nie określono innych wymagań dla odczynników, stosuje się odczynniki o czystości cz.d.a.;

9) skrobia, roztwór 1 %, przygotowany w następujący sposób: odważa się 1 g skrobi z dokładnością do 0,01 g, dodaje się około 20 ml wody, miesza i tak przygotowany roztwór przenosi się ilościowo do zlewki z około 50 ml wrzącej wody. Całość gotuje się około 2 min. Po ostudzeniu zawartość zlewki przenosi się ilościowo do kolby pomiarowej o pojemności 100 ml, uzupełnia do kreski wodą destylowaną i dokładnie miesza.

3. Wykonanie oznaczenia

1) przygotowanie próbki do oznaczania

Butelkę z miodem pitnym poddaje się ocenie wizualnej. W przypadku stwierdzenia osadu na dnie butelki lub zmętnienia produktu napój przesącza się przez karbowany sączek z bibuły lub odwirowuje. Informacje o wykonaniu tych czynności umieszcza się w opisie analizy. Temperatura próbek miodu pitnego przeznaczonych do analiz fizykochemicznych powinna wynosić 20 ą2 °C. Nie pobiera się próbek do analizy z butelek wyjętych z szaf chłodniczych (lodówek);

2) przygotowanie roztworu cukru stosowanego do wykonania próby orientacyjnej i oznaczania właściwego:

a) rozcieńczenie próbki

Podczas wykonywania oznaczania cukrów bezpośrednio redukujących i cukrów redukujących po inwersji pobraną do analizy próbkę miodu pitnego rozcieńcza się tak, aby zawartość cukrów w badanym roztworze wynosiła 1,0–4,0 g/l.

Przykładowe rozcieńczenie próbki:

b) usuwanie związków lotnych i klarowanie próbki

W celu usunięcia związków lotnych przenosi się 25 ml próbki do parownicy i doprowadza pH roztworu do wartości około 6,0–7,0 wodorotlenkiem sodu o stężeniu c(NaOH) = 1 mol/l przy użyciu pehametru. W celu uniknięcia strat próbki po zobojętnieniu przepłukuje się elektrodę wodą destylowaną. Następnie tak przygotowaną próbkę odparowuje się na wrzącej łaźni wodnej do uzyskania około połowy jej poprzedniej objętości. Potem próbkę przenosi się ilościowo do kolby pomiarowej o pojemności 100 ml, popłukując parownicę wodą destylowaną. Łączna ilość użytej do tego celu wody destylowanej wynosi około 50 ml. Następnie klaruje się próbkę, dodając 2,5 ml roztworu octanu ołowiu (II) i dodając kroplami 10 ml siarczanu sodu. Uzupełnia wodą destylowaną do kreski na kolbie, miesza i odstawia na około 30 minut. Następnie zawartość kolby przesącza się przez sączek karbowany. Uzyskany w ten sposób przesącz używa się do oznaczania cukrów redukujących lub cukrów redukujących po inwersji,

c) hydroliza kwasowa (inwersja)

W zależności od spodziewanej zawartości cukrów pobiera się 5, 10, 20 lub 40 ml przesączu otrzymanego po sklarowaniu, uzyskując odpowiednio rozcieńczenia 20, 40, 80 lub 160 razy. Przenosi do kolby pomiarowej o pojemności 200 ml, uzupełnia wodą destylowaną do 80 ml oraz dodaje 5 ml kwasu chlorowodorowego stężonego. W kolbie umieszcza się termometr w ten sposób, aby cały czas był zanurzony w cieczy. Kolbę wraz z termometrem umieszcza się w łaźni wodnej, podgrzewa do temperatury 69 ą1 °C i utrzymuje w tej temperaturze przez 5 min. Następnie płyn w kolbie szybko schładza się do temperatury 20 °C i wyjmuje termometr, dokładnie spłukując go wodą destylowaną. Do kolby dodaje się od 1 do 2 kropli oranżu metylowego, ostrożnie zobojętnia roztworem wodorotlenku sodu o stężeniu 200 g/l do odczynu słabo alkalicznego (barwa żółta) i zawartość kolby uzupełnia do kreski wodą destylowaną;

3) próba orientacyjna

Do kolby stożkowej o pojemności 100 ml odmierza się pipetą po 5 ml roztworów Fehlinga I i II, a następnie dodaje z biurety 15 ml roztworu cukru przygotowanego w sposób określony w pkt 2. Zawartość kolby ogrzewa się do wrzenia i utrzymując w stanie wrzenia, miareczkuje roztworem cukru z biurety do miareczkowania na gorąco. Kiedy ciecz nad osadem uzyska zabarwienie jasnoniebieskie, dodaje się od 1 do 2 kropli roztworu błękitu metylenowego i miareczkuje dalej do zaniku barwy niebieskiej;

4) oznaczenie właściwe

Do kolby stożkowej o pojemności 100 ml odmierza się po 5 ml roztworów Fehlinga I i II. Dodaje z biurety objętość roztworu cukru przygotowanego w sposób określony w pkt 2, o 0,5 ml mniejszą od łącznej objętości próbki zużytej do zmiareczkowania próbki orientacyjnej. Szybko ogrzewa się do wrzenia i łagodnie gotuje przez 2 min. Dodaje się od 1 do 2 kropli roztworu błękitu metylenowego i utrzymując roztwór w stanie wrzenia, kończy się miareczkowanie wrzącego płynu roztworem cukru z biurety przed upływem 1 min.

4. Obliczanie wyniku oznaczenia

Z tabeli odczytuje się równoważną masę cukru inwertowanego w badanym roztworze odpowiadającą ilości roztworu cukru zużytego do miareczkowania. Zawartość cukrów bezpośrednio redukujących lub cukrów redukujących po inwersji w g/l miodu pitnego, wyrażoną jako cukier inwertowany, oblicza się zgodnie z wzorem:

5. Sposób wyrażenia wyniku i powtarzalność

Za wynik końcowy przyjmuje się średnią arytmetyczną z dwóch oznaczeń wykonanych równolegle, przy czym dopuszczalne rozbieżności między tymi oznaczeniami nie powinny przekraczać:

1) dla miodów pitnych z zawartością cukrów do 50 g/l – 5 %;

2) dla miodów pitnych z zawartością cukrów nie mniejszą niż 50 g/l – 2 %.

Wynik końcowy podaje się z dokładnością do 0,5 g/l.

TABELA

Masa cukru inwertowanego w mg redukującego 10 ml roztworu Fehlinga (5 + 5 ml) odpowiadająca objętości badanego roztworu użytego do miareczkowania (V)

Załącznik nr 6

OZNACZENIE ZAWARTOŚCI POPIOŁU

Załącznik nr 7

OZNACZENIE KWASOWOŚCI OGÓLNEJ

Załącznik nr 8

OZNACZENIE KWASOWOŚCI LOTNEJ