Interpretacja indywidualna z dnia 10 lutego 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP4-2.4012.488.2022.3.MC

Opodatkowanie podatkiem od towarów i usług czynności zniesienia współwłasności nieruchomości oraz prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

17 października 2022 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 13 października 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności zniesienia współwłasności nieruchomości oraz prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Uzupełnili Państwo wniosek – w odpowiedzi na wezwania – pismem z 19 grudnia 2022 r. (data wpływu 23 grudnia 2022 r.) oraz pismem z 16 stycznia 2023 r. (data wpływu 18 stycznia 2023 r.)

Treść wniosku wspólnego jest następująca:

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1)Zainteresowany będący stroną postępowania:

J. S.

2)Zainteresowany niebędący stroną postępowania:

K. S.

Opis zdarzenia przyszłego

Wnioskodawca, tj. Pan J. S. wraz z Zainteresowanym niebędącym stroną postępowania, tj. Panem K. S. nabyli 21 grudnia 2016 roku aktem notarialnym repertorium A numer (...) od Skarbu Państwa nieruchomości położone w (...), stanowiące działki:

a) działki oznaczone w ewidencji gruntów nr 1 i nr 2 o łącznej powierzchni 0,9854 ha KW (...),

b) działki oznaczone w ewidencji gruntów nr 3 i nr 4 o łącznej powierzchni 0,4477 ha KW (...).

Pan K. S. nabył 1/2 części na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej z żoną M. S.

Pan J. S. nabył 1/2 części (w jego małżeństwie obowiązuje ustawowy ustrój majątkowy małżeński, udziały w prawie wieczystego użytkowania nieruchomości będących przedmiotem tego aktu nabył przed zawarciem związku małżeńskiego, przedmioty tej umowy kupił ze środków stanowiących jego majątek osobisty do majątku osobistego).

Na przedmiotową działkę wydana została decyzja o warunkach zabudowy z 14 września 2010 roku znak: (...).

Zgodnie z przedmiotową decyzją ustalono warunki zabudowy na zamierzenie inwestycyjne zespół usługowo-mieszkalny wraz z parkingiem podziemnym oraz infrastrukturą techniczną.

Dodatkowo zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w (...) Wydział Cywilny sygn. akt (...) ustanowiono na przedmiotowej nieruchomości służebność gruntową drogi koniecznej - sprawa z wniosku J. S. i K. S.

Sąd zasądził od w/w osób na rzecz Skarbu Państwa jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności wraz z należnym podatkiem VAT.

Obecnie Wnioskodawca Pan J. S. planuje zniesienie współwłasności na rzecz drugiego współwłaściciela Pana K. S.

Zniesienie współwłasności będzie miało miejsce za wynagrodzeniem.

Wnioskodawca Pan J. S. działa w charakterze czynnego podatnika VAT od 9 kwietnia 2021 roku.

W takim też samym charakterze, czyli jako czynny podatnik VAT, działa Pan K. S.

Transakcja zniesienia współwłasności będzie miała miejsce pomiędzy dwoma podatnikami VAT.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu zdarzenia przyszłego

Uzupełnienie wniosku z 19 grudnia 2022 r.:

W odpowiedzi na pytanie:

1)w jakim zakresie prowadzi Pan działalność gospodarczą oraz od kiedy prowadzi Pan działalność gospodarczą,

wskazano:

„1) Pan J. S. prowadzi działalność w ramach kilku różnych spółek, prowadzi on również jednoosobową działalność gospodarczą od 1 kwietnia 2021 roku, tj. (…)., NIP: (…), PKD: 4719Z POZOSTAŁA SPRZEDAŻ DETALICZNA PROWADZONA W NIEWYSPECJALIZOWANYCH SKLEPACH. Działa on w charakterze czynnego podatnika VAT od 9 kwietnia 2021 roku.”

W odpowiedzi na pytanie:

2)w jakim zakresie oraz od kiedy działalność gospodarczą prowadzi Pan K. S.,

wskazano:

„2) Pan K. S. prowadzi działalność w ramach kilku różnych spółek, prowadzi on również jednoosobową działalność gospodarczą od 19 listopada 2015 r. tj. K. S., NIP: (…), PKD: 0161Z DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA WSPOMAGAJĄCA PRODUKCJĘ ROŚLINNĄ. Działa on również w charakterze czynnego podatnika VAT.”

W odpowiedzi na pytanie:

3)w jaki sposób były wykorzystywane przez Pana udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) w całym okresie posiadania,

wskazano:

„3) Przedmiotowe udziały w nieruchomościach nie były w żaden sposób dotychczas wykorzystywane.”

W odpowiedzi na pytanie:

4)w jakim celu nabył Pan udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4),

wskazano:

„4) Udziały w nieruchomościach zostały nabyte do majątku prywatnego, ale w celach inwestycyjnych do dalszej odsprzedaży. Zostały ustalone warunki zabudowy (zgodnie z decyzją z 14 września 2010 r.) na zamierzenie inwestycyjne zespół usługowo - mieszkalny wraz z parkingiem podziemnym oraz infrastrukturą techniczną.”

W odpowiedzi na pytanie:

5)w jakim zakresie udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) były/są/będą wykorzystywane przez Pana do prowadzenia działalności gospodarczej (w opisie zdarzenia przyszłego wskazano, że „Pan J. S. nabył 1/2 części (w jego małżeństwie obowiązuje ustawowy ustrój majątkowy małżeński, udziały w prawie wieczystego użytkowania nieruchomości będących przedmiotem tego aktu nabył przed zawarciem związku małżeńskiego, przedmioty tej umowy kupił ze środków stanowiących jego majątek osobisty do majątku osobistego)”),

wskazano:

„5) Udziały w nieruchomościach zostały nabyte do majątku prywatnego, ale w celach inwestycyjnych do dalszej odsprzedaży.”

W odpowiedzi na pytanie:

6)czy jedyną czynnością wykonaną przez Pana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w związku z posiadanymi udziałami w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) będzie zniesienie współwłasności nieruchomości, czy też udziały te wykorzystywał/wykorzystuje Pan w innym zakresie w ramach działalności gospodarczej,

wskazano:

„6) Oprócz zniesienia współwłasności - uzyskano decyzję WZ oraz podjęto próbę sprzedaży nieruchomości poprzez kontakt z pośrednikami i deweloperami. Decyzja WZ została wydana na podmiot trzeci (nie na właścicieli nieruchomości), ale na ich zlecenie oraz, że strony transakcji podjęły działania w celu przeniesienia decyzji WZ na jedną bądź obie strony transakcji.”

W odpowiedzi na pytanie:

7)w jakim okresie wykorzystywał Pan udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) do wykonywania działalności gospodarczej,

wskazano:

„7) Udziały w nieruchomościach zostały nabyte do majątku prywatnego, ale w celach inwestycyjnych do dalszej odsprzedaży. Nie były wykorzystywane w ramach działalności gospodarczej.”

W odpowiedzi na pytanie:

8)czy wprowadził Pan udziały w nieruchomości (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) do ewidencji środków trwałych – jeśli tak należy wskazać kiedy,

wskazano:

„8) Nie. Przedmiotowe udziały w nieruchomości nie zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych.”

W odpowiedzi na pytanie:

9)czy Pan K. S. nabył udziały nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) do majątku osobistego (na potrzeby prywatne), czy też na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej,

wskazano:

„9) Pan K. S. również nabył wskazane udziały nieruchomości do majątku prywatnego, ale w celach inwestycyjnych do dalszej odsprzedaży.”

W odpowiedzi na pytanie:

10)w jakim zakresie udziały nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) były/są/będą wykorzystywane przez Pana K. S. do prowadzenia działalności gospodarczej,

wskazano:

„10) Udziały w nieruchomościach zostały nabyte do majątku prywatnego, ale w celach inwestycyjnych do dalszej odsprzedaży lub realizacji projektu deweloperskiego.”

W odpowiedzi na pytanie:

11)w jakim okresie Pan K. S. wykorzystywał udziały nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) do wykonywania działalności gospodarczej,

wskazano:

„11) Udziały zostały nabyte do majątku prywatnego, ale w celach inwestycyjnych do dalszej odsprzedaży lub realizacji projektu deweloperskiego. Udziały w nieruchomościach nie były wykorzystywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.”

W odpowiedzi na pytanie:

12)czy Pan K. S. wprowadził udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) do ewidencji środków trwałych – jeśli tak należy wskazać kiedy,

wskazano:

„12) Nie. Przedmiotowe udziały w nieruchomościach nie były wprowadzone do ewidencji środków trwałych.”

W odpowiedzi na pytanie:

13)czy udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) były wykorzystywane prowadzenia do działalności gospodarczej wyłącznie przez Pana K. S., czy również przez jego małżonkę – jeśli również przez małżonkę należy wskazać w jakim zakresie,

wskazano:

„13) Nie były one wykorzystywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej przez Pana K. S., jak i również przez jego małżonkę.”

W odpowiedzi na pytanie:

14)czy udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) w okresie wykorzystywania w prowadzonej działalności gospodarczej wykorzystywał/wykorzystuje Pan wyłącznie do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług które nie korzystają ze zwolnienia od podatku,

wskazano:

„14) Udziały w nieruchomościach nie były wykorzystywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, stanowią majątek prywatny. Udziały nie były wykorzystywane do czynności zwolnionych.”

W odpowiedzi na pytanie:

15)czy udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) Pan K. S. wykorzystywał/wykorzystuje wyłącznie do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług które nie korzystają ze zwolnienia od podatku,

wskazano:

„15) Udziały w nieruchomościach nie były wykorzystywane, stanowią majątek prywatny. Udziały nie były wykorzystywane do czynności zwolnionych.”

W odpowiedzi na pytanie:

16)czy ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej było związane z uzyskaniem dostępu do drogi publicznej dla nabytych od Skarbu Państwa nieruchomości (działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4),

wskazano:

„16) Tak.”

W odpowiedzi na pytanie:

17) na jakiej konkretnie nieruchomości ustanowiono służebność gruntową drogi koniecznej oraz kto jest właścicielem tej nieruchomości – w opisem sprawy wskazano jedynie „Dodatkowo zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w (...) (…) ustanowiono na przedmiotowej nieruchomości służebność gruntową drogi koniecznej - sprawa z wniosku J. S. i K. S.”,

wskazano:

„17) ODP: „... posiadają dostęp do drogi publicznej poprzez ustanowioną drogę konieczną zgodnie z prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w (...) XI Wydział Cywilny z 1 czerwca 2022 roku, sygn. akt (...), na mocy którego ustanowiono na nieruchomości położonej w (...), obr. (...) (...), powiat m. (...), województwo (...), objętej księgą wieczystą nr (...) szlakiem na działce nr 5 służebność gruntową drogi koniecznej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w (...), obr. (...) (...), powiat m. (...), województwo (...), oznaczonej jako działki nr 3 i nr 4 objętej księgą wieczystą nr (...), według wariantu XII opinii biegłego z zakresu geodezji (...), wewnątrz obszaru oznaczonego przez biegłego na mapie do celów prawnych”.

Właścicielem działki jest chyba Skarb Państwa.”

W odpowiedzi na pytanie:

18) czy zniesienie współwłasności nastąpi w drodze umowy zawartej pomiędzy Panem a Panem K. S. (czy zniesienie współwłasności nastąpi w trybie umownym),

wskazano:

„18) Tak, nastąpi w drodze umowy.”

W odpowiedzi na pytanie:

19) w jaki sposób zostanie dokonane zniesienie współwłasności:

a) czy poprzez fizyczny podział nieruchomości,

b) czy też poprzez przyznanie nieruchomości (działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) na wyłączną własność Pana K. S. z jednoczesnym dokonaniem spłaty na Pana rzecz,

wskazano:

„19) Odp. b. Poprzez przyznanie i dokonanie spłaty/zapłaty wynagrodzenia.”

W odpowiedzi na pytanie:

20) w jaki konkretnie sposób zostanie uregulowana w umowie kwestia spłat/dopłat, na jakich zasadach/w jaki sposób zostanie ustalona wysokość wynagrodzenia,

wskazano:

„20) Wysokość wynagrodzenia zostanie ustalona pomiędzy współwłaścicielami w ramach negocjacji. Wynagrodzenie zostanie zapłacone częściowo niezwłocznie po sprzedaży nieruchomości, a częściowo po spełnieniu się dodatkowych warunków. Projekt aktu notarialnego zawiera informację o podwyższeniu wynagrodzenia dla J. S., jeżeli spełnione zostaną określone warunki, w tym uzyskane zostanie pozwolenie na budowę.”

W odpowiedzi na pytanie:

21) co należy rozumieć poprzez sformułowanie „Zniesienie współwłasności będzie miało miejsce za wynagrodzeniem” – czy wynagrodzenie będzie stanowiło spłatę/dopłatę na Pana rzecz w związku ze zniesieniem współwłasności,

wskazano:

„21) Tak będzie stanowiło spłatę /dopłatę w związku ze zniesieniem współwłasności.”

W odpowiedzi na pytanie:

22) czy wynagrodzenie będzie stanowiło kwotę odpowiadającą różnicy pomiędzy wartością nieruchomości (działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) a wartością Pana udziału we współwłasności,

wskazano:

„22) Tak.”

W odpowiedzi na pytanie:

23) czy wysokość spłaty/dopłaty będzie określona według cen rynkowych z chwili zniesienia współwłasności,

wskazano:

„23) Wysokość wynagrodzenia będzie ustalona na podstawie negocjacji pomiędzy współwłaścicielami i może odpowiadać wartości rynkowej z chwili zniesienia współwłasności.”

W odpowiedzi na pytanie:

24) czy przedmiotem zapytania jest także kwestia prawa do odliczenia podatku naliczonego przez Pana K. S. z faktury dokumentującej zniesienie współwłasności (nie sformułowano w tym zakresie pytania, natomiast stanowisko dotyczy także „odliczenia podatku VAT z tytułu zniesienia współwłasności”),

wskazano:

„24) Tak. Przedmiotem zapytania jest także kwestia prawa do odliczenia podatku naliczonego przez Pana K. S. z faktury dokumentującej zniesienie współwłasności (poprawnie sformułowano pytanie). Pytanie 1: Czy planowana transakcja zniesienia współwłasności będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, a w konsekwencji czy Pan K. S. będzie miał prawo prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej zniesienie współwłasności?”

W odpowiedzi na pytanie:

25) czy zniesienie współwłasności nastąpi wyłącznie na rzecz Pana K. S., czy też na rzecz jego małżonki,

wskazano:

„25) Tylko na rzecz Pana K. S.”

W odpowiedzi na pytanie:

26) czy po zniesieniu współwłasności nieruchomości w całości będą wykorzystywane przez Pana K. S. do prowadzenia działalności gospodarczej,

wskazano:

„26) Tak.”

W odpowiedzi na pytanie:

27) czy po zniesieniu współwłasności nieruchomości będą wykorzystywane przez Pana K. S. wyłącznie do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług które nie korzystają ze zwolnienia od podatku,

wskazano:

„27) Tak.”

W odpowiedzi na pytanie:

28) czy działki nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4 w chwili zniesienia współwłasności będą stanowiły tereny niezabudowane,

wskazano:

„28) Jedna działka jest zabudowana. Na działce 3 znajdują się:

- stare fundamenty - na pewno starsze niż 2 lata i nie wybudowane przez obecnego właściciela nieruchomości,

- przybudówka/zabudowanie gospodarcze przylegające do budynku wybudowanego w granicy (również nie zostało wybudowane przez właściciela nieruchomości). Zabudowanie to jest również starsze niż 2 lata.

Jeżeli sprzedaż miałaby podlegać w związku z tym VAT z możliwością rezygnacji, to strony transakcji napiszą w akcie notarialnym, że rezygnują ze zwolnienia.”

W odpowiedzi na pytanie:

29) czy decyzja o warunkach zabudowy z 14 września 2010 r. została wydana dla wszystkich nabytych przez Pana oraz Pana K. S. działek (jeśli nie, należy wymienić dla których działek) oraz czy decyzja ta będzie obowiązywała w dniu zniesienia współwłasności,

wskazano:

„29) Dla wszystkich. Trzeba nadmienić, że decyzja została wydana na architekta i w momencie zniesienia współwłasności będzie w trakcie przenoszenia na współwłaścicieli.”

W odpowiedzi na pytanie:

30) czy dla działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4 uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – jeśli tak należy wskazać czy działki te zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego stanowią grunt przeznaczony pod zabudowę (należy wskazać w odniesieniu do działek, dla których nie wydano decyzji o warunkach zabudowy),

wskazano:

„30) Nie uchwalono.”

W odpowiedzi na pytanie:

31) czy w całym okresie jego posiadania udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) były/są wykorzystywane przez Pana wyłącznie na cele działalności gospodarczej korzystającej ze zwolnienia od podatku VAT,

wskazano:

„31) Nie.”

W odpowiedzi na pytanie:

32) czy w całym okresie jego posiadania udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) były/są wykorzystywane przez Pana K. S. wyłącznie na cele działalności gospodarczej korzystającej ze zwolnienia od podatku VAT,

wskazano:

„32) Nie.”

W odpowiedzi na pytanie:

33) czy sprzedaż na Pana rzecz oraz na rzecz Pana K. S. nieruchomości (działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) była udokumentowana fakturą,

wskazano:

„33) Nie.”

W odpowiedzi na pytanie:

34) „czy przysługiwało Panu prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia udziałów w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4),

wskazano:

„34) Nie.”

W odpowiedzi na pytanie:

35) czy przysługiwało Panu K. S. prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia udziałów w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4)

wskazano:

„35) Nie”.

Uzupełnienie wniosku z 16 stycznia 2023 r.

W odpowiedzi na pytanie:

1) co dokładnie oznacza użyte w uzupełnieniu wniosku sformułowanie „Decyzja WZ została wydana na podmiot trzeci (nie na właścicieli nieruchomości), ale na ich zlecenie oraz, że strony transakcji podjęły działania w celu przeniesienia decyzji WZ na jedną bądź obie strony transakcji.”, w szczególności należy wyjaśnić:

a) co dokładnie oznacza, że decyzja o warunkach zabudowy została wydana „na zlecenie” właścicieli nieruchomości,

b) czy decyzja o warunkach zabudowy została wydana na zlecenie Pana J. S. oraz Pana K. S. (z wniosku wynika, że w 2010 r. Pan J. S. oraz Pan K. S. nie byli właścicielami działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4),

c) jakie dokładnie działania zostały podjęte przez Pana J. S. oraz Pana K. S. w związku z wydaniem decyzji o warunkach zabudowy dla działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4,

wskazano:

„Ad I.1)

Na podstawie umowy sprzedaży z 15 grudnia 1999 r. zawartej ze Skarbem Państwa:

i) J. S. nabył udział wynoszący 1/2 części w prawie użytkowania wieczystego działek gruntu będących przedmiotem Wniosku;

ii) K. S. wraz z żoną M. S. nabyli udział wynoszący 1/2 części w prawie użytkowania wieczystego działek gruntu będących przedmiotem Wniosku (do majątku objętego wspólnością ustawową majątkową małżeńską).

Następnie, na podstawie umowy sprzedaży z 21 grudnia 2016 r. zawartej ze Skarbem Państwa, ówcześni współużytkownicy wieczyści, tj.:

i) J. S. nabył udział w wysokości 1/2 części w prawie własności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku;

ii) K. S. wraz z żoną M. S. nabyli udział wynoszący 1/2 części w prawie własności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku (do majątku objętego wspólnością ustawową majątkową małżeńską).

Mając na uwadze powyższe, Zainteresowany będący stroną wyjaśnia, że w momencie wydania wskazanej we Wniosku decyzji o warunkach zabudowy z dnia 14 września 2010 r. na zamierzenie inwestycyjne na działkach gruntu będących przedmiotem Wniosku (dalej: „Decyzja WZ”) J. S. oraz K. S. wraz z żoną M. S. byli współużytkownikami wieczystymi działek gruntu będących przedmiotem Wniosku.

Zainteresowany będący stroną wskazuje, że:

1) Decyzja WZ została wydana na rzecz spółki B. Sp. z o.o. (dalej: „B.”), z którym to podmiotem J. S. oraz K. S. podjęli współpracę w ramach planów realizacji zamierzenia inwestycyjnego na działkach gruntu będących przedmiotem Wniosku;

2) B., na którego rzecz wydana została Decyzja WZ działało na zlecenie J. S. oraz K. S., będących na datę wydania Decyzji WZ współużytkownikami wieczystymi działek gruntu będących przedmiotem Wniosku;

3) Inicjatorami złożenia przez B. wniosku o ustalenie warunków zabudowy dla działek gruntu będących przedmiotem Wniosku byli J. S. oraz K. S.;

4) Planowane jest zawarcie pomiędzy Biurem Projektów a K. S. i J. S. umowy o przeniesienie Decyzji WZ na rzecz K. S.

Jak zostało już wskazane w odpowiedzi na poprzednie wezwanie dotyczące Wniosku, Zainteresowany będący stroną wyjaśnia również (celem uniknięcia wszelkich wątpliwości), że:

i) J. S. oraz K. S. podejmowali w przeszłości działania mające na celu sprzedaż działek gruntu będących przedmiotem Wniosku, tj. kontaktowali się z potencjalnymi nabywcami (deweloperami) oraz z pośrednikami sprzedaży nieruchomości;

ii) po zniesieniu współwłasności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku, K. S. będzie wykorzystywał działki gruntu będące przedmiotem Wniosku do prowadzenia działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT i jednocześnie nie korzystającej ze zwolnienia od podatku VAT.”

W odpowiedzi na pytanie:

2) kto jest właścicielem przybudówki (zabudowania gospodarczego), czy przybudówka (zabudowanie gospodarcze) będzie przedmiotem transakcji w ramach zniesienia współwłasności,

wskazano:

Ad I. 2)

Zainteresowany będący stroną wyjaśnia, że:

i) przybudówka (zabudowanie gospodarcze) znajdująca się na działce nr 3 (dalej: „Przybudówka”) jest elementem/częścią składową budynku usytuowanego na sąsiadującej nieruchomości niebędącej przedmiotem Wniosku, której właścicielem jest podmiot trzeci;

ii) Przybudówka została wybudowana przez podmiot trzeci (właściciela nieruchomości sąsiadującej z Nieruchomością) ze środków podmiotu trzeciego oraz bez udziału J. S. i K. S. oraz jego żony M. S.;

iii) nakłady na budowę Przybudówki nie zostały rozliczone pomiędzy J. S., K. S. oraz jego żoną M. S. a podmiotem trzecim i nie zostaną rozliczone na datę zniesienia współwłasności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku;

iv) J. S., K. S. oraz jego żona M. S. nie wykorzystywali w żaden sposób Przybudówki (w szczególności J. S., K. S. oraz jego żona M. S. nie wykorzystywali Przybudówki na cele działalności zwolnionej od podatku VAT);

v) Przybudówka została wybudowana po nabyciu przez J. S., K. S. oraz jego żonę M. S. udziałów w prawie użytkowania wieczystego działek gruntu będących przedmiotem Wniosku (opierając się na danych z ortofotomapy archiwalnej dostępnej w serwisie www.geoportal.gov.pl Zainteresowany będący stroną przypuszcza, że Przybudówka została wybudowana prawdopodobnie nie później niż w 2010 r.).

Mając na uwadze powyższe, Zainteresowany będący stroną wyjaśnia, że w jego ocenie:

i) współwłaściciele działki gruntu nr 3 (tj. J. S. oraz K. S. i jego żona M. S. ) nie są właścicielami Przybudówki (w ocenie Zainteresowanego będącego stroną właścicielem Przybudówki jest właściciel budynku, którego elementem/częścią składową jest Przybudówka);

ii) z uwagi na powyższe, Przybudówka nie będzie przedmiotem transakcji w ramach zniesienia współwłasności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku.”

W odpowiedzi na pytanie:

3) czy przybudówka (zabudowanie gospodarcze) jest elementem/częścią składową budynku usytuowanego na odrębnej nieruchomości (działce) niebędącej przedmiotem wniosku,

wskazano:

„Ad I. 3)

Przybudówka jest elementem/częścią składową budynku usytuowanego na sąsiadującej nieruchomości niebędącej przedmiotem Wniosku.”

W odpowiedzi na pytanie:

4) czy przybudówka (zabudowanie gospodarcze) znajdujące się na działce 3 stanowi budynek/budowlę w rozumieniu przepisów ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t. j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2351 ze zm.),

wskazano:

„Ad I. 4)

Jak zostało wskazane powyżej, Przybudówka jest elementem/częścią składową budynku usytuowanego na sąsiadującej nieruchomości niebędącej przedmiotem Wniosku.

Przybudówka stanowi część budynku w rozumieniu przepisów ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j.: Dz. U. z 2021 r., poz. 2351 ze zm.).”

W odpowiedzi na pytania:

5) czy przybudówka (zabudowanie gospodarcze) po jej wybudowaniu była użytkowana/wykorzystywana przez okres co najmniej 2 lat,

6) czy przybudówka (zabudowanie gospodarcze) w całym okresie jej posiadania przez Pana J. S. była/jest wykorzystywana wyłącznie na cele działalności gospodarczej korzystającej ze zwolnienia od podatku VAT,

7) czy w związku z nabyciem przybudówki (zabudowania gospodarczego) przysługiwało Panu J. S. prawo do odliczenia podatku naliczonego,

8) czy Pan J. S. oraz Pan K. S. ponosili wydatki na przybudówkę (zabudowanie gospodarcze) znajdującą się na działce 3, które to wydatki stanowiły wydatki poniesione na ulepszenie przybudówki (zabudowania gospodarczego), w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych – jeśli tak, należy wskazać:

a) czy wydatki poniesione na ulepszenie przybudówki (zabudowania gospodarczego), w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej przybudówki (zabudowania gospodarczego),

b) czy od momentu rozpoczęcia użytkowania przybudówki (zabudowania gospodarczego) po dokonanych ulepszeniach stanowiących co najmniej 30% wartości początkowej tego budynku/budynku do dnia zniesienia współwłasności minie okres co najmniej 2 lat,

wskazano:

„Ad I. 5), Ad I. 6), Ad I. 7), Ad I. 8)

Jak wskazano powyżej:

i) Przybudówka została wybudowana przez podmiot trzeci (właściciela nieruchomości sąsiadującej z Nieruchomością) ze środków podmiotu trzeciego oraz bez udziału J. S. i K. S. oraz jego żony M. S. ;

ii) nakłady na budowę Przybudówki nie zostały rozliczone pomiędzy J. S., K. S. oraz jego żoną M. S. a podmiotem trzecim i nie zostaną rozliczone na datę zniesienia współwłasności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku;

iii) J. S., K. S. oraz jego żona M. S. nie wykorzystywali w żaden sposób Przybudówki (w szczególności J. S., K. S. oraz jego żona M. S. nie wykorzystywali Przybudówki na cele działalności zwolnionej od podatku VAT).

Z uwagi na powyższe, w ocenie Zainteresowanego będącego stroną, w omawianym przypadku nie znajdą zastosowania przepisy art. 43 ust. 1 pkt 10 i 10a Ustawy o VAT, dotyczące dostawy budynków, budowli lub ich części, a także art. 43 ust. 1 pkt 2 Ustawy o VAT, do których referują Pytanie I. 5), 6), 7), 8) Wezwania. Mając na uwadze powyższe, zgodnie z rozumieniem Zainteresowanego będącego stroną, Pytania I. 5), 6), 7), 8) niniejszego Wezwania należy uznać za bezprzedmiotowe.”

W odpowiedzi na pytanie:

9) kiedy miało miejsce ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej – należy wskazać dokładną datę,

wskazano:

„Ad I. 9)

Zainteresowany będący stroną wyjaśnia, że ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej nastąpiło z chwilą uprawomocnienia się postanowienia Sądu Rejonowego w (...) XI Wydział Cywilny z 1 czerwca 2022 r., sygn. akt (...), na mocy którego ustanowiono służebność gruntową drogi koniecznej (dalej: „Postanowienie Sądu Rejonowego”). Bazując na informacjach przekazanych telefonicznie przez pracowników biura podawczego Sądu Rejonowego w (...), Zainteresowany będący stroną wskazuje, że uprawomocnienie się Postanowienia Sądu Rejonowego nastąpiło 25 października 2022 r.”

W odpowiedzi na pytanie:

10) kiedy została wystawiona faktura (faktury) dokumentująca ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej – należy podać dokładną datę,

wskazano:

„Ad I.10)

Zainteresowany będący stroną wyjaśnia, że faktury dokumentujące ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej zostały wystawione 23 września 2022 r.”

W odpowiedzi na pytanie:

11) kto został wskazany na fakturze (fakturach) dokumentującej ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej jako nabywca usługi,

wskazano:

„Ad I. 11)

Zainteresowany będący stroną wyjaśnia, że z tytułu ustanowienia służebności gruntowej drogi koniecznej zostały wystawione dwie faktury, przy czym:

i) na jednej fakturze jako nabywca usługi został wskazany J. S.,

ii) na drugiej fakturze jako nabywca usługi został wskazany K. S.”

W odpowiedzi na pytanie:

12) czy żona Pana K. S. będąca współwłaścicielem działek brała/będzie brała czynny udział i będzie stroną realizacji projektu deweloperskiego lub odsprzedaży udziału w będących przedmiotem wniosku działkach,

wskazano:

„Ad I. 12)

Odpowiadając na Pytanie I.12 Wezwania, Zainteresowany będący stroną wskazuje, że M. S. (wraz z mężem K. S.) są aktualnie współwłaścicielami działek gruntu będących przedmiotem Wniosku (na zasadach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej). M. S. (wraz z mężem K. S.) nabyli bowiem udział wynoszący 1/2 części w prawie własności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku (do majątku objętego wspólnością ustawową majątkową małżeńską).

Jednocześnie, M. S. (żona K. S.) nie brała, ani nie będzie brała czynnego udziału w ewentualnym projekcie deweloperskim dotyczącym działek gruntu będących przedmiotem Wniosku (nie będzie realizowała takiego projektu deweloperskiego). Jak bowiem zostało wskazane powyżej, po zniesieniu współwłasności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku, to K. S. będzie wykorzystywał działki gruntu będące przedmiotem Wniosku do prowadzenia działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT i jednocześnie niekorzystającej ze zwolnienia od podatku VAT.

Dodatkowo, nie jest wykluczone, że w przypadku działek gruntu będących przedmiotem Wniosku dojdzie do przesunięcia majątkowego pomiędzy masą majątku wspólnego małżonków K. S. i M. S. , a majątkiem odrębnym K. S., w efekcie którego udział wynoszący 1/2 części w prawie własności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku znajdzie się w majątku odrębnym K. S. W rezultacie, w takim przypadku, M. S. (żona Pana K. S.):

i) nie byłaby stroną transakcji zniesienia współwłasności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku;

ii) w konsekwencji, nie byłaby wówczas również stroną ewentualnej transakcji sprzedaży działek gruntu będących przedmiotem Wniosku (jeżeli po zniesieniu współwłasności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku dojdzie do sprzedaży działek gruntu będących przedmiotem Wniosku).”

Pytania

1)Czy planowana transakcja zniesienia współwłasności będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, a w konsekwencji czy Pan K. S. będzie miał prawo prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej zniesienie współwłasności? (pytanie ostatecznie sformułowane w uzupełnieniu wniosku z 19 grudnia 2022 r.)

2)Czy z tytułu zasądzonego przez Sąd na rzecz Skarbu Państwa jednorazowego wynagrodzenia za ustanowenie służebności wraz z należnym podatkiem VAT - współwłaścicielom przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT?

Stanowisko Zainteresowanych w sprawie

Ad. 1

Warunkiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług (jakiejkolwiek, również polegającej na zniesieniu współwłasności) jest spełnienie łącznie dwóch przesłanek:

‒ po pierwsze - dana czynność powinna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT,

‒ po drugie - przedmiotowa czynność musi być wykonana przez podmiot występujący w roli podatnika wobec tej konkretnej czynności.

Umowne zniesienie współwłasności, które polega na podziale rzeczy wspólnej, ma charakter rozporządzenia tą rzeczą i prowadzi do uzyskania przez każdego ze współwłaścicieli wyłącznego prawa własności do nowej rzeczy, co na gruncie podatku VAT stanowi dostawę towaru.

Organy podatkowe, podobnie jak sądy administracyjne, stoją na stanowisku, że zniesienie współwłasności nieruchomości, z którym wiąże się uiszczenie spłat lub dopłat (albo ceny przy podziale cywilnym) powinno być traktowane na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług jak dostawa towarów objęta obowiązkiem w VAT.

W opisanym stanie sprawy mowa o zniesieniu współwłasności pomiędzy dwoma czynnymi podatnikami VAT.

W związku z powyższym należy uznać za prawidłowe stanowisko Podatnika, zgodnie z którym dana transakcja zniesienia współwłasności będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT.

Ponadto w uzupełnieniu wniosku wskazano:

Uzupełniając własne stanowisko w sprawie oceny zdarzenia przyszłego, w zakresie pytania nr 1 przedstawionego we Wniosku, Zainteresowany będący stroną wyjaśnia, że zgodnie z art. 47 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1360, ze zm., dalej: „KC”), część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Natomiast zgodnie z art. 47 § 2 KC, częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. W rezultacie, na gruncie regulacji prawa cywilnego, właścicielem rzeczy połączonych z nieruchomością w taki sposób, że stały się jej częściami składowymi jest właściciel nieruchomości. Zgodnie z art. 48 KC, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Jednocześnie, szczególna sytuacja zachodzi w przypadku części budynku wzniesionego z przekroczeniem granic sąsiedniego gruntu. W świetle art. 151 KC, jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nieuzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze. Należy zauważyć, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że w takim przypadku właścicielem całego budynku jest inwestor, a właściciel nieruchomości sąsiedniej może żądać - w zależności od spełnienia dalszych przesłanek określonych w art. 151 zdanie 1 KC - przywrócenia stanu poprzedniego lub roszczeń przewidzianych w art. 151 zdanie 2 KC (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 5 stycznia 1971 r., sygn. akt I CR 5/71, uchwała Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2005 r., sygn. akt III CZP 9/05, uchwała Sądu Najwyższego z 13 października 2006 r., sygn. akt III CZP 72/06 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 9 lutego 2007 r., sygn. akt III CZP 159/06). Jak wynika z powyższego, usytuowanie części budynku na cudzej nieruchomości nie powoduje automatycznie, że część ta staje się częścią składową tej nieruchomości, chociaż jest z nią trwale związana. W takim przypadku część budynku usytuowanego na cudzej nieruchomości pozostaje nadal częścią składową całego budynku.

W rezultacie, w ocenie Zainteresowanego będącego stroną, Przybudówka nie będzie przedmiotem transakcji w ramach zniesienia współwłasności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku. W takim przypadku Przybudówka nie będzie bowiem stanowiła części składowej działki gruntu, na której została wzniesiona, lecz będzie stanowiła część składową budynku wzniesionego na odrębnej nieruchomości będącej własnością podmiotu trzeciego.

Mając na uwadze wskazane powyżej okoliczności faktyczne, zdaniem Zainteresowanego będącego stroną, Przybudówka (część budynku, którego pozostała część usytuowana jest na odrębnej nieruchomości sąsiadującej z Nieruchomością) nie będzie przedmiotem dostawy towarów w rozumieniu przepisów Ustawy o VAT i w rezultacie nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, gdyż - w świetle tej ustawy - nie dojdzie do przeniesienia prawa do rozporządzania Przybudówką jak właściciel (zarówno w sensie ekonomicznym, jak i prawnym).

Prezentowane stanowisko potwierdzają liczne interpretacje indywidualne Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (dalej: „Dyrektor KIS”):

a) interpretacja indywidualna z 11 marca 2021 r. (sygn. 0112-KDIL1-2.4012.602.2020.2.PM);

b) interpretacja indywidualna z 28 kwietnia 2020 r. (sygn. 0111-KDIB3-2.4012.168.2020.4.AZ);

c) interpretacja indywidualna z 20 stycznia 2020 r. (sygn. 0111-KDIB3-2.4012.667.2019.2.AZ);

d) interpretacja indywidualna z 14 listopada 2019 r. (sygn. 0112-KDIL4.4012.410.2019.2.NK).

Zainteresowany będący stroną pragnie również odwołać się do treści interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 11 marca 2021 r. (sygn. 0112-KDIL1-2.4012.602.2020.2.PM), w której wskazano, że: „(...) usytuowanie części budynku na cudzej nieruchomości nie powoduje automatycznie, że część ta staje się częścią składową tej nieruchomości, chociaż jest z nią trwale związana, lecz pozostaje nadal częścią składową całego budynku.”

Uzupełniając własne stanowisko w sprawie oceny zdarzenia przyszłego, w zakresie pytania nr 1 przedstawionego we Wniosku, Zainteresowany będący stroną wyjaśnia, że Przybudówka (część budynku, którego pozostała część usytuowana jest na odrębnej nieruchomości sąsiadującej z Nieruchomością) nie będzie przedmiotem dostawy towarów w rozumieniu przepisów Ustawy o VAT i w rezultacie nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, gdyż - w świetle tej ustawy - nie dojdzie do przeniesienia prawa do rozporządzania Przybudówką jak właściciel (zarówno w sensie ekonomicznym, jak i prawnym).

Prezentowane stanowisko potwierdzają liczne interpretacje indywidualne Dyrektora KIS:

a) interpretacja indywidualna z 11 marca 2021 r. (sygn. 0112-KDIL1-2.4012.602.2020.2.PM);

b) interpretacja indywidualna z 28 kwietnia 2020 r. (sygn. 0111-KDIB3-2.4012.168.2020.4.AZ);

c) interpretacja indywidualna z 20 stycznia 2020 r. (sygn. 0111-KDIB3-2.4012.667.2019.2.AZ);

d) interpretacja indywidualna z 14 listopada 2019 r. (sygn. 0112-KDIL4.4012.410.2019.2.NK).

W rezultacie, jak wskazano powyżej, w ocenie Zainteresowanego będącego stroną, w omawianym przypadku nie znajdą zastosowania przepisy art. 43 ust. 1 pkt 10 i 10a Ustawy o VAT, dotyczące dostawy budynków, budowli lub ich części, a także art. 43 ust. 1 pkt 2 Ustawy o VAT, do których referują Pytania I. 5), 6), 7), 8) Wezwania.

Jednocześnie, zdaniem Zainteresowanego będącego stroną, działki gruntu, na której posadowiona jest Przybudówka (działki nr 3) nie można już uznać za teren niezabudowany (stanowić ona będzie grunt zabudowany). Tym samym w rozpatrywanej sprawie, w odniesieniu do dostawy ww. działki (działki nr 3) nie znajdzie również zastosowania zwolnienie od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 Ustawy o VAT. W kwestii zastosowania art. 43 ust. 1 pkt 9 Ustawy o VAT i zwolnienia od podatku zbycia gruntu zabudowanego fragmentami budynków położonych na sąsiednich działkach wypowiedział się NSA w orzeczeniu z 30 maja 2018 r., sygn. akt I FSK 889/16, w którym stwierdził: „Z tego punktu widzenia jest oczywistym, że grunt, na którym stoją budynki jest zabudowany i bez znaczenia jest, czy stoją na nim w całości, czy w części. Inaczej rzecz ujmując, twierdzenie, że działka gruntu, na której stoją ściany trzech budynków jest niezabudowana, mija się z bezpośrednim i potocznym rozumieniem tego zwrotu, właściwym z uwagi na użyte w nim słowa. Samo powiedzenie „stoją ściany trzech budynków” jest swego rodzaju eufemizmem. W rzeczywistości na działkach tych stoją budynki, a nie ich ściany, jako elementy samoistne i odrębne od budynków.” Jak zostało podkreślone przez Dyrektora KIS w przywołanej powyżej interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 11 marca 2021 r. (sygn. 0112-KDIL1-2.4012.602.2020.2.PM): „(...) w sytuacji, gdy przedmiotem dostawy jest grunt, na którym usytuowana jest część budynku znajdującego się na sąsiedniej działce (ganek) – w świetle ustawy o podatku od towarów i usług - nie dochodzi do przeniesienia prawa do rozporządzania częścią tego budynku jak właściciel (zarówno w sensie ekonomicznym, jak i w sensie prawnym), a zatem przedmiotem dostawy może być tylko grunt. Wobec tego w tym przypadku przedmiotem dostawy jest grunt, którego nie można już uznać za teren niezabudowany.”

Ad. 2

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy VAT:

W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Jak wynika z opisu Wnioskodawca wraz z drugim współwłaścicielem są czynnymi podatnikami VAT. W przypadku Wnioskodawcy zniesienie współwłasności odbędzie się za wynagrodzeniem co pozostaje tożsame z wykonaniem czynności opodatkowanych. To zaś zgodnie z art. 86 ustawy VAT uprawnia go z uwagi na zasadę neutralności podatku VAT do odliczenia podatku VAT z zasądzonego jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności (w odpowiedniej proporcji).

Z kolei Pan K. S. przedmiotową nieruchomość przeznaczy do czynności opodatkowanych, więc również zgodnie z powyższą argumentacją ma on prawo do odliczenia podatku VAT z zasądzonego jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności (w odpowiedniej proporcji) oraz odliczenia podatku VAT z tytułu zniesienia współwłasności.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej ustawą:

opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do art. 2 pkt 6 ustawy:

przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Towarem jest także udział w prawie własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości. Jest to zgodne z normami unijnymi, bowiem w myśl art. 15 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z dnia 11 grudnia 2006 r., s. 1 ze zm.), zwanej dalej „Dyrektywą 2006/112/WE”:

państwa członkowskie mogą uznać za rzeczy:

1)określone udziały w nieruchomości,

2)prawa rzeczowe dające ich posiadaczowi prawo do korzystania z nieruchomości,

3)udziały i inne równoważne udziałom tytuły prawne dające ich posiadaczowi prawne lub faktyczne prawo własności lub posiadania nieruchomości lub jej części.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również:

1) przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;

2) wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;

3) wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej;

4) wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta;

5) ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego;

6) oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste;

7) zbycie praw, o których mowa w pkt 5 i 6.

Na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy:

przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z powołanych powyżej przepisów ustawy nie wynika, że odpłatność za czynności dostawy towarów lub świadczenia usług musi mieć postać pieniężną. Odpłatność jako świadczenie wzajemne może również przybrać postać rzeczową – zapłatą może być inny towar lub usługa, albo mieszaną – zapłata w części pieniężna, a w części rzeczowa. Innymi słowy, dla uznania czynności za odpłatną, wystarczające jest, by istniała możliwość określenia ceny wyrażonej w pieniądzu w stosunku do świadczenia wzajemnego stanowiącego wynagrodzenie za tę czynność.

W rozpatrywanej sprawie wątpliwości dotyczą między innymi ustalenia, czy planowana transakcja zniesienia współwłasności nieruchomości będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W odniesieniu do przedstawionych wątpliwości wskazać należy, że kwestia współwłasności została uregulowana w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.), zwanej dalej Kodeksem cywilnym.

W myśl art. 195 Kodeksu cywilnego:

własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).

Współwłasność nie jest instytucją samodzielną, lecz stanowi odmianę własności i charakteryzuje się tym, że własność rzeczy (ruchomej lub nieruchomej) przysługuje kilku podmiotom. Do współwłasności stosuje się – jeśli co innego nie wynika z przepisów poświęconych specjalnie tej instytucji – przepisy odnoszące się do własności. Należy zatem uznać, że udział każdego ze współwłaścicieli jest ze swej istoty szczególną postacią prawną własności.

Zgodnie z art. 196 Kodeksu cywilnego:

współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną.

W przypadku współwłasności w częściach ułamkowych, każdy ze współwłaścicieli ma określony ułamkiem udział w rzeczy. Udział wyraża zakres uprawnień współwłaściciela względem rzeczy wspólnej. Współwłaściciel ma względem swego udziału pozycję wyłącznego właściciela.

Stosownie do art. 198 Kodeksu cywilnego:

każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli.

Współwłaściciele są zatem odrębnymi podmiotami prawa.

Ponadto, na podstawie art. 210 § 1 Kodeksu cywilnego:

każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż lat pięć. Jednakże w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze lat pięć; przedłużenie można ponowić.

Z powyższej normy wynika więc, że ustawodawca przyznaje każdemu ze współwłaścicieli roszczenie o zniesienie współwłasności. Jego zaspokojenie może nastąpić w trybie umownego zniesienia współwłasności lub na drodze orzeczenia sądowego. Żaden ze współwłaścicieli nie może zaś skutecznie sprzeciwiać się zniesieniu współwłasności.

Zgodnie z art. 211 Kodeksu cywilnego:

każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

W myśl art. 212 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi.

Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Zasadą jest, że zniesienie współwłasności powinno nastąpić przede wszystkim przez podział fizyczny rzeczy wspólnej. Podział rzeczy wspólnej prowadzi do zniesienia współwłasności. Jest bowiem oczywiste, że w wyniku podziału powstają nowe przedmioty własności – samoistne, odrębne rzeczy, wydzielone z większej rzeczy macierzystej (poprzednio wspólnej). Przypadają zaś one na wyłączną własność poszczególnym współwłaścicielom. Tym samym, wygasa współwłasność macierzystej rzeczy wspólnej.

Jednocześnie należy wskazać, że jeśli w związku ze zniesieniem współwłasności nieruchomości ma miejsce wydanie nieruchomości w zamian za świadczenie pieniężne na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług – mamy do czynienia z dostawą towarów zdefiniowaną w art. 7 ust. 1 ustawy.

Wskazać należy, że na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług w momencie zniesienia współwłasności współwłaściciel będzie dokonywał odpłatnej dostawy towarów na rzecz drugiego współwłaściciela, w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 7 ust. 1 ustawy. W tym przypadku dojdzie do sytuacji analogicznej jak w przypadku zbycia udziału w nieruchomości, gdy jeden podmiot (tj. współwłaściciel) zbywa na rzecz drugiego określony udział w nieruchomości otrzymując wynagrodzenie w postaci ceny sprzedaży. Zniesienie współwłasności nieruchomości, wywołuje w kontekście ekonomicznym skutki analogiczne, jak sprzedaż udziału w nieruchomości. W związku z czym na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług zniesienie współwłasności – gdy dokonywane są między współwłaścicielami dopłaty – należy traktować jako równoważne sprzedaży udziału. Wskazać należy, iż zbycie udziału w nieruchomości prowadzi do przeniesienia na nabywcę takiego udziału prawa do rozporządzania towarem (nieruchomością) tak jak właściciel, w związku z czym stanowi dostawę towarów.

Z opisu sprawy wynika, że na podstawie umowy sprzedaży z 15 grudnia 1999 r. zawartej ze Skarbem Państwa Pan J. S. nabył udział wynoszący 1/2 części w prawie użytkowania wieczystego działek gruntu będących przedmiotem wniosku oraz Pan K. S. wraz z żoną M. S. nabyli udział wynoszący 1/2 części w prawie użytkowania wieczystego działek gruntu będących przedmiotem wniosku (do majątku objętego wspólnością ustawową majątkową małżeńską). Następnie, na podstawie umowy sprzedaży z 21 grudnia 2016 r. zawartej ze Skarbem Państwa, ówcześni współużytkownicy wieczyści, tj.: Pan J. S. nabył udział w wysokości 1/2 części w prawie własności działek gruntu będących przedmiotem wniosku oraz Pan K. S. wraz z żoną M. S. nabyli udział wynoszący 1/2 części w prawie własności działek gruntu będących przedmiotem Wniosku (do majątku objętego wspólnością ustawową majątkową małżeńską). Obecnie Pan J. S. planuje zniesienie współwłasności na rzecz drugiego współwłaściciela Pana K. S. Zniesienie współwłasności nastąpi w drodze umowy zawartej pomiędzy Panem J. S. a Panem K. S. (zniesienie współwłasności nastąpi w trybie umownym). Zniesienie współwłasności nastąpi poprzez przyznanie nieruchomości (działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) na wyłączną własność Pana K. S. z jednoczesnym dokonaniem spłaty na rzecz Pana J. S. Wysokość wynagrodzenia zostanie ustalona pomiędzy współwłaścicielami w ramach negocjacji. Wynagrodzenie zostanie zapłacone częściowo niezwłocznie po sprzedaży nieruchomości, a częściowo po spełnieniu się dodatkowych warunków. Projekt aktu notarialnego zawiera informację o podwyższeniu wynagrodzenia dla Pana J. S., jeżeli spełnione zostaną określone warunki, w tym uzyskane zostanie pozwolenie na budowę. Wynagrodzenie będzie stanowiło spłatę/dopłatę w związku ze zniesieniem współwłasności. Wynagrodzenie będzie stanowiło kwotę odpowiadającą różnicy pomiędzy wartością nieruchomości (działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) a wartością udziału Pana J. S. we współwłasności.

Mając zatem na uwadze przedstawione we wniosku okoliczności sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa należy stwierdzić, że w analizowanym przypadku w wyniku zniesienia współwłasności przez Pana J. S. na rzecz Pana K. S. nastąpi odpłatna dostawa towarów w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 7 ust. 1 ustawy. W rozpatrywanej sprawie dojdzie do przyznania nieruchomości (działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) na wyłączną własność Pana K. S. z jednoczesnym dokonaniem spłaty na rzecz Pana J. S. Wynagrodzenie należne Panu J. S. będzie stanowiło spłatę/dopłatę w związku ze zniesieniem współwłasności. Wynagrodzenie to będzie stanowiło kwotę odpowiadającą różnicy pomiędzy wartością nieruchomości (działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) a wartością udziału Pana J. S. we współwłasności. Zatem w analizowanym przypadku dokonującym dostawy towarów będzie podmiot, który otrzyma spłatę/dopłatę, tj. Pan J. S. Tym samym zniesienie współwłasności przez Pana J. S. dokonane w drodze umowy, na podstawie której Pan K. S. dokona spłaty/dopłaty na rzecz Pana J. S. należy traktować jako odpłatną dostawę towarów dokonaną przez Pana J. S. na rzecz Pana K. S., podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Przy czym należy wskazać, że nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów, w rozumieniu art. 7 ustawy, bądź świadczenie usług zdefiniowane w art. 8 ustawy, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponieważ aby dana czynność podlegała opodatkowaniu tym podatkiem, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

Pojęcia „podatnik” i „działalność gospodarcza”, na potrzeby podatku od towarów i usług, zostały określone w art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy.

Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy:

podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy:

działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Określony w ustawie zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług wskazuje, że do tego, aby faktycznie zaistniało opodatkowanie danej czynności, konieczne jest, aby czynność podlegającą opodatkowaniu wykonał podmiot, który dla tej właśnie czynności będzie działał jako podatnik.

Definicja działalności gospodarczej zawarta w ustawie, ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem „podatnik” tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność, występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym. Ponadto, działalność gospodarczą stanowi wykorzystywanie towarów w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Z opisu sprawy wynika, że Pan J. S. nabył udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) do majątku prywatnego, ale w celach inwestycyjnych do dalszej odsprzedaży. Zostały ustalone warunki zabudowy (zgodnie z decyzją z 14 września 2010 r.) na zamierzenie inwestycyjne zespół usługowo - mieszkalny wraz z parkingiem podziemnym oraz infrastrukturą techniczną. Decyzja WZ została wydana na rzecz spółki B. Sp. z o.o., z którym to podmiotem Pan J. S. oraz Pan K. S. podjęli współpracę w ramach planów realizacji zamierzenia inwestycyjnego na działkach gruntu będących przedmiotem wniosku. B., na którego rzecz wydana została Decyzja WZ działało na zlecenie Pana J. S. oraz Pana K. S., będących na datę wydania Decyzji WZ współużytkownikami wieczystymi tych działek gruntu. Inicjatorami złożenia przez B. wniosku o ustalenie warunków zabudowy dla opisanych działek gruntu byli Pan J. S. oraz Pan K. S. Planowane jest zawarcie pomiędzy B. a Panem K. S. i Panem J. S. umowy o przeniesienie Decyzji WZ na rzecz Pana K. S. Pan J. S. oraz Pan K. S. podejmowali w przeszłości działania mające na celu sprzedaż działek gruntu będących przedmiotem wniosku, tj. kontaktowali się z potencjalnymi nabywcami (deweloperami) oraz z pośrednikami sprzedaży nieruchomości.

Zatem z uwagi na nabycie udziałów w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) w celach inwestycyjnych do dalszej odsprzedaży oraz pozostałe opisane we wniosku działania podjęte przez Pana J. S. należy uznać, że w związku z czynnością zniesienia współwłasności na rzecz Pana K. S., Pan J. S. będzie działał w charakterze podatnika podatku od towarów i usług w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy.

W konsekwencji z tytułu planowanej czynności zniesienia współwłasności na rzecz Pana K. S. (odpłatnej dostawy towarów) Pan J. S. będzie podatnikiem podatku od towarów i usług, a dostawa posiadanych przez Pana J. S. udziałów w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy w związku z art. 7 ust. 1 ustawy.

Tym samym stanowisko w zakresie opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności zniesienia współwłasności nieruchomości należało uznać za prawidłowe.

Ponadto wątpliwości dotyczą ustalenia, czy Pan K. S. będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej zniesienie współwłasności.

W odniesieniu do przedstawionych wątpliwości wskazać należy, że zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy:

w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Stosownie do art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy:

kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

a) nabycia towarów i usług,

b) dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno tzw. przesłanek pozytywnych, to jest m.in. tego, że zakupy są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy.

Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy:

nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Na podstawie art. 88 ust. 4 ustawy:

obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, zgodnie z art. 96, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 86 ust. 2 pkt 7.

Stosownie do cytowanych wyżej przepisów prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi.

Przedstawiona powyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z usługami i towarami, które nie są w ogóle wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Prawo do odliczenia podatku naliczonego, jako integralna część systemu VAT, w zasadzie nie może być ograniczane ani pod względem czasu, ani też pod względem zakresu przedmiotowego. Nie jest to bowiem wyjątkowy przywilej podatnika, lecz jego fundamentalne prawo. Możliwość wykonania tego prawa powinna być zapewniona niezwłocznie i względem wszystkich kwot podatku, które zostały pobrane (naliczone) od transakcji związanych z zakupami.

Ustawa o podatku od towarów i usług ustanawia zasadę tzw. niezwłocznego odliczenia podatku naliczonego. Zasada ta wyraża się tym, że podatnik, aby skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego nie musi czekać aż nabyty towar lub usługa zostaną odsprzedane lub efektywnie wykorzystane na potrzeby działalności opodatkowanej.

Istotna jest intencja nabycia – jeśli dany towar (usługa) ma służyć wykonywaniu czynności opodatkowanych wówczas, po spełnieniu wymienionych w art. 86 ustawy wymogów formalnych, odliczenie jest prawnie dozwolone, oczywiście jeżeli nie wyłączają go inne przepisy ustawy lub aktów wykonawczych.

Biorąc pod uwagę, że prawo do odliczenia powinno być realizowane natychmiast po powstaniu podatku naliczonego, decydujące znaczenie dla oceny istnienia prawa do odliczenia ma zamierzony (deklarowany) związek podatku naliczonego z czynnościami opodatkowanymi. Przy czym związek ten może mieć charakter bezpośredni lub pośredni.

Jak wyżej wskazano, ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Dla rozstrzygnięcia, czy Pan K. S. będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej zniesienie współwłasności, należy zatem w pierwszej kolejności ustalić, czy dokonana przez Pana J. S. w związku ze zniesieniem współwłasności dostawa towarów (udziałów w działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) będzie korzystała ze zwolnienia od podatku od towarów i usług.

Zakres i zasady zwolnienia dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone m.in. w art. 43 ustawy.

Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy:

zwalnia się od podatku dostawę terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane.

W świetle art. 2 pkt 33 ustawy:

ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o terenach budowlanych - rozumie się przez to grunty przeznaczone pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu - zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o których mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Z powołanych wyżej przepisów wynika, że zwolnienie od podatku, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy obejmuje zbycie nieruchomości niezabudowanych (gruntów) wyłącznie w sytuacji, gdy nie stanowią one terenów budowlanych, o których mowa w art. 2 pkt 33 ustawy.

Ustawa o podatku od towarów i usług nakazuje oceniać przeznaczenie określonego gruntu wyłącznie na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu w oparciu o decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Ponadto, stosownie do art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy:

zwalnia się od podatku dostawę towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, że dla zastosowania zwolnienia od podatku VAT, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy, dla dostawy towarów, spełnione muszą być łącznie dwa warunki wskazane w tym przepisie, tj.:

‒towary muszą służyć wyłącznie działalności zwolnionej, w żadnym momencie ich posiadania nie można zmienić ich przeznaczenia oraz sposobu wykorzystywania,

‒brak prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego przy nabyciu (imporcie, wytworzeniu) tych towarów.

Niespełnienie choćby jednego z powyższych warunków daje podstawę do wyłączenia dostawy towarów ze zwolnienia od podatku VAT przewidzianego w ww. art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Jednocześnie należy wskazać, że w myśl art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t. j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2351 ze zm.), zwanej dalej Prawem budowlanym:

ilekroć w ustawie jest mowa o obiekcie budowlanym – należy przez to rozumieć budynek, budowlę bądź obiekt małej architektury, wraz z instalacjami zapewniającymi możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, wzniesiony z użyciem wyrobów budowlanych.

Stosownie do art. 3 pkt 2 Prawa budowlanego:

ilekroć w ustawie jest mowa o obiekcie budowlanym – należy przez to rozumieć taki obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach.

Ponadto, zgodnie z art. 47 § 1-3 Kodeksu cywilnego:

część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.

Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.

W świetle cytowanych przepisów Kodeksu cywilnego należy stwierdzić, że budynek co do zasady stanowi część składową gruntu.

Na podstawie art. 48 Kodeksu cywilnego:

z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Zgodnie z art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego:

urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Przytoczony wyżej przepis art. 48 Kodeksu cywilnego łączy się z art. 191 Kodeksu cywilnego, wyrażającym klasyczną zasadę superficies solo cedit („własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową”).

Wzniesienie budynku w całości na cudzym gruncie ma miejsce z zachowaniem zasady superficies solo cedit.

Inaczej przedstawia się status prawny części budynku wzniesionego na własnym (użytkowanym wieczyście) gruncie z przekroczeniem granic sąsiedniego gruntu.

W myśl art. 151 Kodeksu cywilnego:

jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nieuzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze.

Należy zauważyć, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że w takim przypadku właścicielem całego budynku jest inwestor, a właściciel nieruchomości sąsiedniej może żądać – w zależności od spełnienia dalszych przesłanek określonych w art. 151 zdanie 1 Kodeksu cywilnego – przywrócenia stanu poprzedniego lub roszczeń przewidzianych w art. 151 zdanie 2 Kodeksu cywilnego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 5 stycznia 1971 r., sygn. akt I CR 5/71, uchwała Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2005 r., sygn. akt III CZP 9/05, uchwała Sądu Najwyższego z 13 października 2006 r., sygn. akt III CZP 72/06 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 9 lutego 2007 r., sygn. akt III CZP 159/06).

Jak wynika z powyższego, usytuowanie części budynku na cudzej nieruchomości nie powoduje automatycznie, że część ta staje się częścią składową tej nieruchomości, chociaż jest z nią trwale związana, lecz pozostaje nadal częścią składową całego budynku.

Zatem w sytuacji, gdy przedmiotem dostawy jest grunt zabudowany częścią budynku znajdującego się na sąsiedniej działce – w świetle ustawy o podatku od towarów i usług – nie dochodzi do przeniesienia prawa do rozporządzania częścią tego budynku jak właściciel (zarówno w sensie ekonomicznym, jak i prawnym).

Tym samym w tym przypadku, przedmiotem dostawy może być tylko grunt.

Ponadto należy wskazać, że w kwestii zastosowania art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy i zwolnienia od podatku zbycia gruntu zabudowanego fragmentami budynków położonych na sąsiednich działkach wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniu z 30 maja 2018 r., sygn. akt I FSK 889/16, w którym stwierdził: „Z tego punktu widzenia jest oczywistym, że grunt, na którym stoją budynki jest zabudowany i bez znaczenia jest, czy stoją na nim w całości, czy w części. Inaczej rzecz ujmując, twierdzenie, że działka gruntu, na której stoją ściany trzech budynków jest niezabudowana, mija się z bezpośrednim i potocznym rozumieniem tego zwrotu, właściwym z uwagi na użyte w nim słowa. Samo powiedzenie „stoją ściany trzech budynków” jest swego rodzaju eufemizmem. W rzeczywistości na działkach tych stoją budynki, a nie ich ściany, jako elementy samoistne i odrębne od budynków.” Jednocześnie z treści orzeczenia wynika, że zbycie ww. gruntu nie jest objęte zwolnieniem od podatku na podstawie wskazanego przepisu, gdyż jest to grunt zabudowany.

W rozpatrywanej sprawie przedmiotem dostawy dokonanej w związku ze zniesieniem współwłasności będą udziały w nieruchomościach, tj. działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4. Dla działek tych 14 września 2010 r. została wydana decyzja o warunkach zabudowy. Zgodnie z tą decyzją ustalono warunki zabudowy na zamierzenie inwestycyjne zespół usługowo-mieszkalny wraz z parkingiem podziemnym oraz infrastrukturą techniczną. Działki nr 1, nr 2 oraz nr 4 są niezabudowane, natomiast działka nr 3 jest zabudowana. Na działce nr 3 znajdują się stare fundamenty oraz przybudówka/zabudowanie gospodarcze przylegające do budynku wybudowanego w granicy. Przy czym, jak wskazano w uzupełnieniu wniosku, przybudówka jest elementem/częścią składową budynku usytuowanego na sąsiadującej nieruchomości niebędącej przedmiotem wniosku. Przybudówka została wybudowana przez podmiot trzeci (właściciela nieruchomości sąsiadującej z Nieruchomością) ze środków podmiotu trzeciego oraz bez udziału Pana J. S. i Pana K. S. oraz jego żony Pani M. S. . Współwłaściciele działki gruntu nr 3 (tj. Pan J. S. oraz Pan K. S. i jego żona Pani M. S. ) nie są właścicielami przybudówki. Przybudówka nie będzie przedmiotem transakcji w ramach zniesienia współwłasności działek gruntu będących przedmiotem wniosku.

Zatem mając na uwadze przedstawione we wniosku okoliczności sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa podatkowego należy stwierdzić, że w analizowanym przypadku do dostawy w ramach zniesienia współwłasności udziałów w działkach nr 1, nr 2 oraz nr 4 nie znajdzie zastosowania zwolnienie od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy. W rozpatrywanej sprawie dla działek tych została wydana decyzja o warunkach zabudowy na zamierzenie inwestycyjne zespół usługowo-mieszkalny wraz z parkingiem podziemnym oraz infrastrukturą techniczną. Oznacza to, że działki nr 1, nr 2 oraz nr 4 będą stanowić teren budowlany w rozumieniu art. 2 pkt 33 ustawy. Zatem dostawa udziałów w działkach nr 1, nr 2 oraz nr 4 nie będzie korzystać ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy.

Natomiast na działce nr 3 znajdują się znajdują się stare fundamenty oraz przybudówka/zabudowanie gospodarcze. Stare fundamenty nie pełnią samodzielnych funkcji budowlanych i nie stanowią budynku ani budowli w rozumieniu cytowanych przepisów ustawy Prawo budowlane. Natomiast przybudówka jest częścią składową budynku usytuowanego na sąsiedniej nieruchomości i nie będzie przedmiotem transakcji.

Zatem w przypadku działki nr 3 przedmiotem dostawy będzie sam grunt, którego nie można jednak uznać za grunt niezabudowany.

Tym samym dostawa udziału w działce nr 3 nie będzie korzystać ze zwolnienia na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy.

Dla dostawy udziałów w działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4 nie znajdzie także zastosowania zwolnienie od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy. We wniosku wskazano, że udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4) nie były w żaden sposób dotychczas wykorzystywane (nie były wykorzystywane w ramach działalności gospodarczej). Zatem nie można uznać, że udziały w działach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4 były wykorzystywane przez Pana J. S. w całym okresie posiadania wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku.

Tym samym dla dostawy udziałów w działach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4 w związku ze zniesieniem współwłasności nie znajdzie zastosowania zwolnienie od podatku wynikające z art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy ani art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy. W konsekwencji dokonana przez Pana J. S. w związku ze zniesieniem współwłasności dostawa udziałów w działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4 będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług, z zastosowaniem właściwej stawki podatku.

W odniesieniu zatem do kwestii prawa do odliczenia podatku naliczonego stwierdzić należy, że w analizowanym przypadku Panu K. S. będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej zniesienie współwłasności. W rozpatrywanej sprawie Pan K. S. jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Zniesienie współwłasności nastąpi wyłącznie na rzecz Pana K. S. Jak ustalono powyżej, transakcja zniesienia współwłasności będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i jednocześnie dostawa udziałów w działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4 dokonana w ramach tej transakcji nie będzie korzystała ze zwolnienia od podatku. Ponadto, jak wskazano w uzupełnieniu wniosku, po zniesieniu współwłasności, nieruchomości w całości będą wykorzystywane przez Pana K. S. do prowadzenia działalności gospodarczej oraz będą wykorzystywane wyłącznie do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług, które nie korzystają ze zwolnienia od podatku.

Tym samym w rozpatrywanej sprawie Pan K. S. będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej zniesienie współwłasności.

Zatem stanowisko w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej zniesienie współwłasności należało uznać za prawidłowe.

Wątpliwości dotyczą także ustalenia, czy z tytułu zasądzonego przez Sąd na rzecz Skarbu Państwa jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej Panu J. S. oraz Panu K. S. będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Z opisu sprawy wynika, że zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w (...) ustanowiono na działce nr 5 służebność gruntową drogi koniecznej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości oznaczonej jako działki nr 3 oraz 4 (sprawa z wniosku J. S. i K. S.). Sąd zasądził od ww. osób na rzecz Skarbu Państwa jednorazowe wynagrodzenie za ustanowenie służebności wraz z należnym podatkiem VAT. Ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej było związane z uzyskaniem dostępu do drogi publicznej dla nabytych od Skarbu Państwa nieruchomości (działek nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4). Ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej nastąpiło z chwilą uprawomocnienia się postanowienia Sądu Rejonowego z 1 czerwca 2022 r. Uprawomocnienie się Postanowienia Sądu Rejonowego nastąpiło 25 października 2022 r. Z tytułu ustanowienia służebności gruntowej drogi koniecznej zostały wystawione dwie faktury, przy czym na jednej fakturze jako nabywca usługi został wskazany Pan J. S., na drugiej fakturze jako nabywca usługi został wskazany Pan K. S. Faktury dokumentujące ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej zostały wystawione 23 września 2022 r. Przy czym Pani M. S. (żona Pana K. S.) nie brała, ani nie będzie brała czynnego udziału w ewentualnym projekcie deweloperskim dotyczącym działek gruntu będących przedmiotem wniosku (nie będzie realizowała takiego projektu deweloperskiego). Po zniesieniu współwłasności działek gruntu będących przedmiotem wniosku, to Pan K. S. będzie wykorzystywał te działki gruntu do prowadzenia działalności gospodarczej.

Zatem mając na uwadze przedstawiony we wniosku opis sprawy stwierdzić należy, że Panu K. S. będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej ustanowienie służebności drogi koniecznej. W analizowanym przypadku Pan K. S. jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej było związane z uzyskaniem dostępu do drogi publicznej dla działek, w których Pan K. S. nabył udziały. Jednocześnie, jak wskazano we wniosku, po zniesieniu współwłasności nieruchomości w całości będą wykorzystywane przez Pana K. S. do prowadzenia działalności gospodarczej oraz będą wykorzystywane przez Pana K. S. wyłącznie do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług, które nie korzystają ze zwolnienia od podatku.

Tym samym Pan K. S. będzie miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z faktury dokumentującej ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej w wysokości przypadającej proporcjonalnie na nabyte przed zniesieniem współwłasności udziały w nieruchomościach, które będą wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej.

Zatem stanowisko w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego przez Pana K. S. z faktury dokumentującej ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej należało uznać za prawidłowe.

W odniesieniu natomiast do kwestii prawa do odliczenia podatku naliczonego przez Pana J. S. z faktury dokumentującej ustanowienie służebności drogi koniecznej należy zauważyć, że jak ustalono powyżej, dokonana przez Pana J. S. w związku ze zniesieniem współwłasności dostawa udziałów w działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4 będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług, z zastosowaniem właściwej stawki podatku. Przy czym, ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej było związane z uzyskaniem dostępu do drogi publicznej dla tych działek. W analizowanym przypadku wystąpi więc związek pomiędzy nabytym świadczeniem ustanowienia służebności gruntowej drogi koniecznej, a wykonaniem przez Pana J. S. czynności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług. Ponadto, Pan J. S. jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Zatem w rozpatrywanej sprawie Pan J. S. będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej ustanowienie służebności drogi koniecznej w wysokości przypadającej proporcjonalnie na posiadane udziały w nieruchomościach (działkach nr 1, nr 2, nr 3 oraz nr 4).

Tym samym stanowisko w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego przez Pana J. S. z faktury dokumentującej ustanowienie służebności gruntowej drogi koniecznej należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

‒Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.

‒Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

‒Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania

J. S. (Zainteresowany będący stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a, art. 14b § 1 i art. 14r ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).