Wyrok SN z dnia 16 października 2008 r., sygn. III UK 47/08

1. W postępowaniu z odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w przedmiocie podlegania ubezpieczeniom społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą co do zasady niedopuszczalne jest wzruszenie poprzedzającej tę decyzję ostatecznej decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdzającej ustanie ubezpieczenia społecznego rolników.

2. Rolnik podlegający ubezpieczeniu rolniczemu w warunkach określonych w art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.), który utracił tytuł do dalszego pozostawania w tym ubezpieczeniu na skutek objęcia go obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z innych tytułów, nie ma możliwości „powrotu” do ubezpieczenia rolniczego po zaprzestaniu działalności rodzącej obowiązek innego niż rolnicze ubezpieczenia społecznego (art. 7 ust. 1 in fine i art. 16 ust. 3 w związku z art. 5a tej ustawy w brzmieniu obowiązującym przed dniem 2 maja 2004 r.).

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 października 2008 r. sprawy z odwołania Andrzeja K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w B. o objęcie ubezpieczeniem społecznym, na skutek skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 15 listopada 2007 r. [...]

oddalił skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 27 marca 2007 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zamościu oddalił odwołanie Andrzeja K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w B. (zwanego dalej Zakładem) z dnia 17 maja 2004 r. ustalającej, że wnioskodawca podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresach od 5 października 2000 r. do 2 stycznia 2002 r., od 16 kwietnia do 14 października 2002 r. i od 1 maja do 31 lipca 2003 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia. Wnioskodawca prowadzi gospodarstwo rolne położone w Kolonii T. o powierzchni 8,65 ha i od 1 stycznia 1985 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. W dniu 20 kwietnia 1999 r. wnioskodawca rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej jako wspólnik spółki cywilnej B.K. Andrzej K. i Stanisław B. i był zarejestrowany w ewidencji działalności gospodarczej do 31 marca 2003 r. W okresie od 1 stycznia 2002 r. do 31 grudnia 2003 r. wnioskodawca figurował w ewidencji jako osoba samodzielnie prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. W tych okresach nadal podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w związku z oświadczeniem złożonym Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o wyborze rodzaju ubezpieczenia. W dniu 17 listopada 2003 r. wnioskodawca powiadomił rolniczy organ rentowy, że był zatrudniony w Zarządzie Dróg Powiatowych w B. w ramach umów zlecenia w okresach od 29 września do 4 października 2000 r., od 3 stycznia do 15 kwietnia 2002 r., od 15 października 2002 r. do 30 kwietnia 2003 r. oraz od 1 sierpnia do 31 grudnia 2003 r., podlegając z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu. Za te okresy zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne do Zakładu. Decyzją z dnia 22 stycznia 2004 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Rolników (zwana dalej Kasą) stwierdziła ustanie rolniczego ubezpieczenia społecznego wnioskodawcy w zakresie ubezpieczeń emerytalno-rentowego, wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego od 1 października 2000 r. Zaskarżoną decyzją Zakład ustalił podleganie wnioskodawcy ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w okresach, w których nie podlegał on ubezpieczeniu społecznemu z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia. W dniu 23 czerwca 2004 r. wnioskodawca złożył do Sądu Okręgowego odwołanie od obu decyzji z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od decyzji Kasy. Postanowieniem z dnia 13 września 2004 r. Sąd Okręgowy w Zamościu odrzucił odwołanie od decyzji Kasy z uwagi na jego wniesienie po upływie terminu. Zażalenie wnioskodawcy na to postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 15 listopada 2004 r. Postępowanie w sprawie niniejszej było zawieszone z uwagi na toczące się postępowanie wszczęte odwołaniem od decyzji Kasy, a następnie z powodu działań wnioskodawcy zmierzających do uchylenia tej decyzji w trybie postępowania administracyjnego. Decyzją z dnia 26 lipca 2006 r. Prezes Kasy odmówił wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji i stała się ona ostateczna.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że skoro zostało prawomocnie ustalone, iż wnioskodawca nie spełnił warunków do wyboru ubezpieczenia społecznego rolników, to zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm., zwanej dalej ustawą systemową) podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia podjęcia działalności do dnia jej zaprzestania, z wyłączeniem okresów, kiedy wykonywał pracę w ramach zawartych umów zlecenia i wówczas podlegał ubezpieczeniu z tego tytułu.