Wyrok SN z dnia 8 sierpnia 2023 r., sygn. I USKP 23/23

Nie istnieje możliwość nabycia prawa do renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej w przypadku osób, które stały się całkowicie niezdolne do pracy po osiągnięciu wieku określonego w art. 68 ust. 1 pkt 1 lub 2 tej ustawy. W przypadku renty rodzinnej decydująca jest więc data powstania całkowitej niezdolności do pracy.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jolanta Frańczak (przewodniczący) ‎

SSN Józef Iwulski (sprawozdawca)

‎SSN Halina Kiryło

w sprawie z odwołania W.K. ‎przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Krakowie ‎o rentę rodzinną, ‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 8 sierpnia 2023 r., ‎skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie ‎z dnia 18 listopada 2021 r., sygn. akt III AUa 210/18,

oddala skargę kasacyjną, nie obciążając odwołującej się zwrotem kosztów postępowania kasacyjnego na rzecz organu rentowego.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 7 kwietnia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w Krakowie odmówił W.W. prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 3 września 2014 r. ojcu M.K.

Wyrokiem z dnia 1 grudnia 2017 r., VII U 1121/15, Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie oddalił odwołanie ubezpieczonej od powyższej decyzji.

Sąd pierwszej instancji jako bezsporną okoliczność uznał, że ubezpieczona (urodzona 13 października 1982 r.) jest córką zmarłego w dniu 3 września 2014 r. M.K. Wnioskodawczyni pobierała rentę socjalną w okresie od dnia 1 marca 2005 r. do dnia 31 marca 2007 r., od dnia 1 maja 2007 r. do dnia 31 marca 2009 r. (decyzją ZUS z dnia 12 czerwca 2009 r. odmówiono przyznania jej świadczenia na dalszy okres wobec nieuznania wnioskodawczyni za nadal całkowicie niezdolną do pracy) i od dnia 19 września 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r.

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2013 r., VII U 1152/11, Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił odwołanie ubezpieczonej od decyzji ZUS z dnia 13 czerwca 2011 r., którą odmówiono jej przyznania prawa do renty socjalnej z uwagi na brak całkowitej niezdolności do pracy. W trakcie tego postępowania sądowego przeprowadzono dowód z opinii biegłych sądowych specjalistów: psychologa i dwóch psychiatrów, którzy stwierdzili u badanej upośledzenie umysłowe na pograniczu umiarkowanego i lekkiego od wczesnego dzieciństwa (biegła neuropsycholog); łagodne zaburzenia emocjonalne u osoby z obniżoną sprawnością intelektualną do poziomu pogranicza upośledzenia umysłowego lekkiego i umiarkowanego (biegła psychiatra); upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim z okresowymi stanami zaburzeń adaptacyjnych, zaburzeń o charakterze objawów lękowych, zaburzeń pamięci, koncentracji z przewlekłym obniżeniem nastroju przy niskim poziomie intelektualnym w granicach upośledzenia umysłowego lekkiego (biegły psychiatra) i uznali, że nie jest ona całkowicie niezdolna do pracy.

W dniu 9 lutego 2015 r. ubezpieczona złożyła wniosek o rentę rodzinną po zmarłym ojcu. Na podstawie opinii biegłych sądowych psychologa i psychiatry Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawczyni jest upośledzona umysłowo w stopniu umiarkowanym, cechuje się osobowością niedojrzałą, występują u niej zaburzenia zachowania, zaburzenia emocjonalne, stany depresyjne i lękowe, a podłoże istniejących schorzeń jest organiczne. Podczas badania psychologicznego w 1991 r. u odwołującej się stwierdzono upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym i w 1993 r. skierowano ją do szkoły specjalnej, którą ukończyła, jednak naukę w gimnazjum specjalnym przerwała po drugiej klasie. Aktualne badanie psychologiczne wskazuje na niemożność opanowania przez badaną programu szkoły specjalnej ze względu na upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym na podłożu organicznym, istniejące od dzieciństwa. We wszystkich badaniach stwierdza się uszkodzenie organiczne CUN, a także jego progresję. Biegła z zakresu psychiatrii rozpoznała u odwołującej się organiczne zaburzenia afektywne u osoby z obniżoną sprawnością intelektualną do poziomu upośledzenia umysłowego umiarkowanego i uznała ją za całkowicie niezdolną do pracy od daty złożenia wniosku, trwale z zaznaczeniem, iż niezdolność ta pozostaje w związku z niesprawnością organizmu istniejącą od dzieciństwa. W funkcjonowaniu społecznym i sprawności funkcji poznawczych opiniowanej nastąpił regres w stosunku do stanu stwierdzonego opiniami biegłego psychologa i psychiatry z 2012 r. sporządzonymi w związku z ubieganiem się przez wnioskodawczynię o rentę socjalną, kiedy to nie została uznana za całkowicie niezdolną do pracy. Globalny poziom intelektualny odwołującej mieści się obecnie w przedziale upośledzenia umysłowego umiarkowanego, a wyniki testów psychoorganicznych jednoznacznie wskazują na uszkodzenie organiczne CUN i wtórne obniżenie funkcji poznawczych oraz progresję ujawnionych deficytów, co uzasadnia przyjęcie trwałej całkowitej niezdolności do pracy. Brak jest jednak dokumentacji medycznej pozwalającej na uznanie, że nasilenie zaburzeń osiągnęło poziom uzasadniający stwierdzenie całkowitej niezdolności do pracy przed datą złożenie wniosku. W 2012 r. wnioskodawczyni nie została uznana za całkowicie niezdolną do pracy, pomimo badania przez dwóch biegłych psychiatrów, którzy dodatkowo posiłkowali się badaniami wykonanymi przez neuropsychologa. Z opinii biegłego psychologa sporządzonej w niniejszej sprawie wynika, że całkowita niezdolność do pracy została spowodowana progresją zmian organicznych w CNS oraz sprawności funkcji poznawczych, to jest w wyniku powolnego narastania zmian.