Wyrok SN z dnia 4 listopada 2014 r., sygn. III UK 29/14

Do okresu całkowitej niezdolności do pracy, o którym mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie wlicza się okresów częściowej niezdolności do pracy lub naruszenia sprawności organizmu, które powodowały i poprzedzały powstanie całkowitej niezdolności do pracy.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)

SSN Roman Kuczyński

SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)

w sprawie z odwołania Z. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. o przyznanie renty rodzinnej, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 4 listopada 2014 r., skargi kasacyjnej odwołującego się od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 17 lipca 2013 r .,

I. oddala skargę kasacyjną,

II. zasądza od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego kwotę 120 (sto dwadzieścia) zł, powiększoną o stawkę należnego podatku od towarów i usług, na rzecz adwokata M. B. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 10 kwietnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił Z. K. prawa do renty rodzinnej po ojcu. Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w G. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie wnioskodawcy ustalając, że Z. K., urodzony dnia 3 listopada 1952 r., pobiera od 1993 r. rentę. Początkowo była to renta inwalidzka III grupy, a od 1995 roku - II grupy. Obecnie pobiera rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji przyznaną na stałe. Dnia 8 lutego 2012 r. ubezpieczony złożył kolejny wniosek o ustalenie prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 21 czerwca 2001 r. ojcu J. K., który Sąd uznał za niezasadny. Wyrokiem Sądu Apelacyjnego, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. akt: [...] z dnia 17 lipca 2013 r. został oddalona apelacja wnioskodawcy. Sąd Apelacyjny ustalił, że ubezpieczony ma wadę wzroku od dzieciństwa oraz pozostawał w zatrudnieniu przez okres ponad 20 lat, a ojciec J. K. wspierał go finansowo. Uznał jednak, że całkowita niezdolność do pracy Z. K. powstała dopiero w 1997 r., czyli w 45 roku życia, a wcześniej była poprzedzona częściową niezdolnością do pracy od 1993 r. W związku z powyższym na podstawie art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecny jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz.1440 ze zm.; dalej również jako: ustawa) stwierdził, że aby nabyć prawo do renty rodzinnej całkowita niezdolność do pracy, a nie tylko samo schorzenie, musi powstać do ukończenia 16 roku życia lub do ukończenia nauki, w szkole nie później jednak niż do osiągnięcia 25 roku życia przez ubiegającego się o rentę rodzinną. W niniejszej sprawie przedstawiony warunek nie został spełniony, dlatego apelującemu nie przysługuje prawo do renty rodzinnej po ojcu J. K. Wyrok ten zaskarżył skargą kasacyjną w całości pełnomocnik powoda, wskazując, że podstawy kasacyjne stanowią: 1) naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 65 i 67 tej ustawy przez "błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na niewłaściwej interpretacji i zakresu zastosowania wskazanego przepisu, dokonanej przez Sąd Apelacyjny zakładającej, że przyznanie uprawnienia do renty rodzinnej możliwe jest jedynie w przypadku orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy podmiotu ubiegającego się o takie świadczenie, gdy tymczasem z wykładni systemowej i celowościowej wskazanych przepisów należy uznać, iż nie jest to warunek niezbędny dla uznania zasadności roszczenia powoda, 2) naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 68 tej ustawy przez błędną wykładnię i przyjęcie przez Sąd Apelacyjny, że decydującą przesłanką w sprawie przyznania prawa do renty rodzinnej jest ta, która zakłada konieczność sprawdzania stopniowalności niezdolności do pracy powoda w momencie wskazanym przez literalne brzmienie ustawy, bez odniesienia się do zakresu badania przez sąd orzekający, co do możliwości wykonywania dotychczasowej pracy, ani też przekwalifikowania się w celu podjęcia dalszej pracy zawodowej, jak też samodzielnej egzystencji. Oparcia swoich ustaleń jedynie na kryterium wskazanym w opinii biegłego z pominięciem zagadnień odnoszących się do stopniowego pogorszenia się staniu zdrowia uprawnionego podmiotu, w tym również konieczności wsparcia udzielonego powodowi przez osoby trzecie, co powoduje niemożnością samodzielnego egzystowania. Sytuacja ta nie pozostaje bez wpływu w połączeniu z jego obecnym stanem faktycznym i prawnym na konieczność uzyskania prawa do renty rodzinnej". Jako zagadnienie prawne uzasadniające przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazał kwestię: "Czy w stosunku do osoby ubiegającej się o przyznanie jej uprawnienia do renty rodzinnej należy jedynie ustalić, że ubiegający się podmiot musi zostać całkowicie uznany za niezdolnego do pracy zgodnie z art. 12 w chwili wskazanej w art. 68, przy jednoczesnym uwzględnieniu treści art. 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a więc w takim przypadku będzie miała zastosowanie jedynie wykładnia zawężająca przepisów wskazanej regulacji, czy też możliwe jest przyznanie wyżej wymienionego uprawnienia już w sytuacji, kiedy orzeczono częściową niezdolność do pracy ze wskazaniem, że zmiany chorobowe postępują systematycznie w kierunku całkowitego orzeczenia o niezdolności do pracy, co byłoby zgodne z brzmieniem art. 13 ust 4 cytowanej ustawy z jednoczesną niemożliwością samodzielnej egzystencji, o której mowa w art. 13 ust. 5, a zatem osoba taka nie może zostać przekwalifikowana, by powrócić na rynek pracy, a wręcz odwrotnie wydano w późniejszym terminie orzeczenie o całkowitej niezdolność do pracy i przyznano rentę z tytułu trwałej niezdolności do pracy. Przy czym sytuacja taka jest następstwem wrodzonej i postępującej od najmłodszych lat życia powoda wady wzroku, która uniemożliwiała mu i nadal uniemożliwia samodzielną egzystencję." Wskazując na powyższe, wniósł o uchylenie w całości wyroku Sądu Apelacyjnego, oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w G., VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 grudnia 2012 r., oraz przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu wynagrodzenia i wydatków poniesionych na koszty procesowe z tytułu udzielonej z urzędu powodowi pomocy prawnej na etapie postępowania kasacyjnego; ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy oraz przyznanie pełnomocnikowi działającemu z urzędu wynagrodzenia i zwrotu kosztów procesowych z tytułu udzielonej powodowi pomocy prawnej na etapie postępowania kasacyjnego.